یکی از نخستین کتاب‌های پزشکی که به‌زبان فارسی نوشته شده، هدایه المتعلمین فی الطب، اثر ابوبکر ربیع بن احمد اخوینی بخاری، ملقب به اخوینی بخاری است. این کتاب در نیمه دوم قرن چهارم هجری در موضوع پزشکی تالیف شده، و سال‌ها منبع آموزش پزشکی به‌زبان فارسی بوده است. کتاب هدایه المتعلمین فی الطب از سه بخش و دویست باب تشکیل شده است.
در بخش اول که از پنجاه‌ویک باب تشکیل شده، موارد زیر شرح داده شده است:
- عناصر
- مزاج‌ها
- اخلاط
- اندام‌های مفرده
- اندام‌های مرکبه
- نیروها (ارواح)
- افعال
- خوراک‌ها
- شراب‌ها
در بخش دوم که از صدوسی باب تشکیل شده، مولف به بیماری‌های بدن انسان و راه‌های درمان آن‌ها پرداخته است. بخش سوم کتاب از نوزده باب تشکیل شده، و موضوع آن علت‌های تب و انواع آن، نبض‌شناسی و بهداشت عمومی است.
معرفی کتاب هدایه المتعلمین فی الطب
این کتاب با زبان و ساده‌ای تالیف شده است تا مردم عامه نیز بتوانند از آن بهره‌مند شوند. مولف از «سبک و آسان» و «به‌قدر طاقت مبتدیان» برای معرفی کتاب خود استفاده کرده است. البته در مواردی، اصطلاحات تخصصی به‌زبان عربی آمده است. از ویژگی‌های این کتاب آن است که نویسنده تجربه‌های خود را در درمان بیماری‌ها نیز در آن آورده، و تنها به‌نقل قول از اطبا و کتب پیشینیان اکتفا نکرده است.
اخوینی بخاری پزشکی را متشکل از سه بخش می‌داند: امور طبیعی، دانستن اسباب، علایم و دلایل. درباره بیماری‌های روان (مالیخولیا) و تجربه درمان این بیماران نیز در هدایه‌المتعلمین صحبت رفته است. این کتاب علاوه‌بر ارزش پزشکی، از بابت شناخت ادبیات فارسی در دهه چهارم هجری نیز حائز اهمیت است.
از این کتاب دو نسخه خطی معتبر موجود است؛ نسخۀ کتابخانۀ بادلیان آکسفورد، و نسخۀ کتابخانۀ فاتح استانبول. دکتر جلال متینی، برای تصحیح این اثر، نسخۀ بادلیان (کتابت به‌تاریخ 478 هجری) را اساس کار خود قرار داده است. دکتر متینی در مقدمه خود بر این تصحیح، به نسخه دیگری اشاره می‌کنند که در کتابخانۀ ملی ملک تهران موجود است. تصحیح جلال متینی در سال 1344 منتشر شد. در سال‌های گذشته، تصحیح دیگری از این کتاب توسط منیژه عبداللهی انجام شده و از سوی نشر چوگان منتشر شده است.
دانلود رایگان کتاب هدایه المتعلمین فی الطب
مصحح: جلال متینی
ناشر: انتشارات دانشگاه مشهد
تاریخ انتشار: سال 1334 خورشیدی
موضوع: متن کهن پزشکی
تعداد صفحات: 995 صفحه
حجم فایل PDF: حدود 32 مگابایت
برای دانلود رایگان کتاب هدایه المتعلمین فی الطب روی لینک کلیک کنید.