مارکز در رقص و سماع! این تصویر روی جلد کتاب رئالیسم عرفانی است. کتاب ارزشمندی که قرار است در این یادداشت با آن آشنا شویم. در آغاز معرفی کتاب رئالیسم عرفانی اثر محمد درودگر ابتدا به فهرست مطالب نگاهی می‌اندازیم.
فهرست کتاب
موضوعات و جزئیات مطرح‌شده در این کتاب را می‌توان از فهرست آن به‌خوبی دریافت. برای همین هم مهم‌ترین عناوین مطرح‌شده در چهار فصل کتاب را می‌نویسم تا پژوهشگران و علاقه‌مندان به حوزه ادبیات عرفانی و هم‌چنین مخاطبان رئالیسم جادویی و آثار گابریل گارسیا مارکز، پیش از تهیه، بدانند که چه موضوعاتی در این کتاب در انتظارشان است.
بخش اول: کلیات
عرفان
تصوف
داستان رمزی
عناصر داستان
کلیاتی از تاریخچه داستان و تذکره در تصوف
قصص قرآن
قصه و روایت در روایات
قصه و داستان در تصوف
تذکره‌نگاری و انواع آن در تصوف
شاخص‌ترین تذکره‌های تصوف
علل رواج تذکره‌نگاری در تصوف
کلیاتی از مکاتب داستانی و رئالیسم جادویی
تفاوت رئالیسم جادویی با رئالیسم
تفاوت رئالیسم جادویی با سوررئالیسم
تفاوت رئالیسم جادویی با رئالیسم شگفت‌انگیز
شاخصه‌های رئالیسم جادویی
داستان‌نویسان رئالیسم جادویی
مارکز و آثارش
آمریکای لاتین و کلمبیا
رئالیسم جادویی در ایران
ارتباط رئالیسم جادویی با تصوف و ایران
بخش دوم: مقایسه ساختاری
مقایسه عناصر
درونمایۀ ضداستعماری
درونمایۀ نیهیلیستی
رازآلودگی مضمون
شگرد باورپذیری (منطق روایت)
بخش سوم: مقایسه مبنایی
عوالم واسط (مثال و خیال)
مثال و خیال از منظر بزرگان عرفان اسلامی
عالم مثال، عالمی ایرانی-اسلامی
ثمرۀ مثال و خیال در هنر و ادبیات
تعدد عوالم، توازی یا توالی؟
هنر داستان، تجسم خیال است
تعریف کرامات و انواع آن
فرق معجزه و کرامت با سحر
اثبات و تعلیل کرامات
چگونه کرامات را بپذیریم؟
فهرستی از کرامات صوفیه
فهرستی از عناصر خارق عادت در آثار مارکز
بخش چهارم: رئالیسم عرفانی (صوفیانه)
رئالیسم صوفیانه و عرفانی چیست؟
شاخصه‌های رئالیسم عرفانی
تفاوت اساسی رئالیسم عرفانی با رئالیسم جادویی
تکه‌ای از کتاب رئالیسم عرفانی
در ادامه بخشی از متن کتاب را می‌نویسم. این بریده از فصل چهارم، که تخصصی‌ترین قسمت کتاب است انتخاب شده است.
شاخصه‌های رئالیسم عرفانی
این شاخصه‌ها از جمله عبارت است از:
- رئالیسم عرفانی یک شیوۀ روایی است. بی‌گمان، یکی از موفق‌ترین متون عرفانی که مخاطب را به یک رئالیسم بومی خاص رهنمون می‌سازد، تذکره‌الاولیا است. اوج نوآوری و هنرنمایی عطار در این اثر، در اتخاذ یک شیوۀ روایی خاص است. این قدرت روایتگری، همان شیوۀ خاصی است که عبارت از رئالیسم عرفانی است. بنابراین، اولین ویژگی رئالیسم عرفانی آن است که همانند رئالیسم جادویی، یک شیوۀ روایی است.
[در بخش معرفی کتاب وبلاگ پیش‌تر درباره کتاب تذکره‌الاولیا هم نوشته‌ام؛ بخوانید.]
- برخورداری از مبانی مستحکم نظری در عالم مثال و خیال و کرامات.
- نظر به برخورداری رئالیسم عرفانی از مبانی مستحکم نظری، این شیوۀ روایی را می‌توان به یک مکتب ادبی ارتقا داد.
- اگر رئالیسم در صدد روایت در بستر واقعیت عینی و تجربی است، رئالیسم صوفیانه در صدد روایت در بستر واقعیت شهودی مبتنی بر تجربۀ عرفانی است. رئالیسم صوفیانه بر آن است که جهان آن چنان که هست، با شهود رخ می‌نماید و عینیت صرف ارزش ندارد.
- اگر از منظر رئالیست‌ها «الهام» نوعی طرفداری و هیجان ساختگی بوده، از موانع اساسی یک نگرش واقع‌گرایانه است و در یک اثر ادبی نویسنده را از «مشاهده» بازمی‌دارد، از منظر رئالیسم صوفیانه، الهام، شهود و علم حضوری برترین ابزار حقیقت‌یاب است.
- شخصیت‌ها به‌جای منطق و یا نشانه‌های منطقی، کاملاً پذیرای کرامات و خوارق عادات هستند زیرا به درهم‌تنیدگی عوالم واسط با این جهان، ایمان دارند. آن‌ها به‌راحتی می‌توانند در هر دو عالم غیب و شهادت، به زندگی خود ادامه دهند و خوارق عادات را منطبق بر طبیعت و عادات بدانند.
- شاعرانگی و ایجاد صمیمیت از طریق لحن.
- عینیت‌بخشی به کرامات و خوارق عادات: نویسندۀ رئالیست عارفانه، غرابت ناشناخته‌ها و آنچه را که برای همه مالوف نیست، می‌گیرد و آن‌ها را به پاره‌ای از زندگی روزمره تبدیل می‌کند. کرامات اولیا گرچه عجیب و غریب‌اند ولی پیش چشم همگان جریان می‌یابند. بنابراین، یکی از شاخصه‌های این شیوه، ملموس و عینی‌کردنِ فراواقعیت است.
- کمرنگ‌ساختن، تقلیل و محونمودن عناصر به‌نفع درونمایه (وحدت).
- استفاده گسترده از عنصر لحن برای نیل به شگرد باورپذیری.
معرفی کتاب رئالیسم عرفانی
عنوان کامل: رئالیسم عرفانی؛ مقایسه تذکره‌نگاری تصوف با رئالیسم جادویی با تاکید بر آثار مارکز
نویسنده: محمد درودگر
ناشر: شرکت انتشارات سوره مهر
نوبت چاپ: چاپ اول 1396
قیمت کتاب: 45000 تومان
موضوعات: نقد و تفسیر آثار گابریل گارسیا مارکز، ادبیات و رئالیسم جادویی، عرفان در ادبیات، واقع‌گرایی در ادبیات، داستان‌های عرفانی، داستان‌های کلمبیایی، منظومه‌های عرفانی فارسی
امیدوارم از مطالعه معرفی کتاب رئالیسم عرفانی استفاده کرده باشید. اگر بخش معرفی کتاب وبلاگ عقاید یک گرگ را دنبال کنید معرفی کتاب‌های عرفانی دیگر را هم می‌توانید بخوانید.