دانلود کتاب دانش‌نامه علایی (برگزیده) نوشتۀ بوعلی سینا

دانش‌نامه علایی کتابی است به‌قلم ابن سینا به‌زبان فارسی، که به‌دلیل تقدیم آن به فرماندار وقت اصفهان، ابوجعفر دشمن زیار ملقب به علاءالدوله کاکویه، دانش‌نامه علایی نام گرفته است. بوعلی کتاب دانش‌نامه علایی را در فاصلۀ سال‌های 413 تا 428 هجری، در پنج دانش نوشته است: منطق، طبیعیات (دانش زیرین)، هیئت، موسیقی، آنچه بیرون از طبیعت است (دانش برین).

این کتاب شامل پنج بخش است: منطق، طبیعیات، الهیات، موسیقی، و هیئت. سه بخش اول از نوشته‌های خود ابن سیناست؛ ولی دو بخش هیئت و موسیقی را ابوعبید جوزجانی، از شاگردان ابن سینا، براساس دیگر آثار وی نوشته و به کتاب افزوده است.

بوعلی این کتاب را به‌درخواست علاءالدوله کاکویه، مبنی بر عربی‌بودن کتاب‌های فلسفه و ناتوانی در فهم آن‌ها و علاقه به فهم این دانش، به‌زبان فارسی نوشته است. در منابع مختلف، نام این کتاب را الحکمه‌العلائیه، الرساله‌العلائیه، حکمت علایی و کتاب علایی نیز نوشته‌اند.

درباره کتاب دانش‌نامه علایی

نخستین‌بار احمد خراسانی در سال 1315 خورشیدی دو بخش منطق و الهیات این کتاب را با عنوان حکمت بوعلی منتشر کرد. البته نسخه دیگری نیز در سال 1309 شمسی در حیدرآباد منتشر شده بود. درحال حاضر، معتبرترین تصحیح موجود از کتاب دانش‌نامه علایی بوسینا، تصحیح دکتر محمد معین و سیدمحمد مشکوه به‌سال 1330 خورشیدی است. این کتاب توسط نشر مولی در تهران منتشر شده است.

این کتاب به زبان‌های انگلیسی (پرویز مروج)، فرانسوی (محمد آشنا و هانری ماسه)، و روسی (بوگودینوف) نیز ترجمه و منتشر شده است. بخش ریاضی دانشنامه نیز توسط مسعود مختاری زیر نظر محمد باقری در سال 1374 شمسی به‌عنوان پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه شریف تصحیح کرده است. کتاب دانشنامه علایی پورسینا (بخش الهیات) نیز با بازنویسی و مطالعه تطبیقی غلامحسین توکلی نیز از سوی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی سازمان سمت منتشر شده است.

اهمیت کتاب

این کتاب به‌دلیل هم‌عصربودن با اولین دوره نثر فارسی بسیار اهمیت دارد. چراکه نخستین کتاب جامعی است که به‌فارسی درباره علوم نظری نوشته شده است. از همین‌روست که بوعلی را یکی از بنیان‌گذاران نثر فارسی می‌دانند. پژوهشگران بر این باورند که استفاده از زبان فارسی برای بیان مفاهیم فلسفی و علمی با این کتاب و توسط بوعلی سینا آغاز شده است.

این کتاب بر آثار بعد از خود نیز اثرگذار بوده است. کتاب التحصیل اثر بهمنیار، از شاگردان بوعلی، شرحی است بر این کتاب به‌زبان عربی؛ و بخش عمده‌ای از کتاب مقاصدالفلاسفه امام محمد غزالی نیز ترجمه عربی دانش‌نامه علایی و بخشی از رساله نفس ابوعلی سیناست. از کتاب حاضر نسخه‌های خطی بسیاری در دست است. شاید دلیل آن، درسی‌بودن این کتاب و زبان فارسی است که باعث شده مردمی که عربی نمی‌دانستند برای فهم فلسفه از این کتاب بهره‌مند شوند.

از ویژگی‌های نثری این کتاب می‌توان به نگارش روان، جمله‌های کوتاه، استفاده هم‌زمان از کلمات فارسی و عربی متداول اشاره کرد.