دانلود دیوان منوچهری دامغانی [به‌همراه زندگی‌نامه و نمونه اشعار]

منوچهری دامغانی از شاعران فارسی‌گوی برجسته ایران در قرن پنجم هجری است. درباره زندگی این شاعر در ادامه چند نکته مهم ذکر خواهم کرد. پیش از آن، و پیش از اینکه به لینک دانلود رایگان دیوان منوچهری دامغانی برسیم، این نکته را ذکر می‌کنم که دیوان اشعار منوچهری (تا آنجا که من جسته‌ام) چهار بار تصحیح شده است:

تصحیح محمد دبیرسیاقی (این نسخه را دانلود خواهید کرد) – نشر زوار
تصحیح برات زنجانی – انتشارات دانشگاه تهران
تصحیح عزیزالله علیزاده – نشر فردوس
تصحیح حبیب یغمایی – بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار

البته اگر می‌خواهید با این شاعر آشنا شوید و بهترین اشعار منوچهری را با شرح و تعلیقات بخوانید، می‌توانید کتاب تصویرها و شادیها (گزیدۀ اشعار منوچهری دامغانی) به‌انتخاب و توضیح دکتر سیدمحمد دبیرسیاقی را تهیه کنید. این کتاب را نشر سخن برای اولین‌بار در سال 1373 منتشر کرده است.

زندگی منوچهری دامغانی

ابوالنجم احمد بن قوص بن احمد منوچهری دامغانی از بزرگان شعر زبان فارسی است.
تخلص وی یعنی «منوچهری» ظاهراً از نام فلک المعالی منوچهر بن قاموس (403-423) گرفته شده است.
ارتباط منوچهری را با دربار فلک المعالی و اخذ تخلص خود از نام آن امیر را باید با اعتقاد به وساطت یکی از ممدوحان شاعر یعنی بختیار بن محمد که خود دست‌نشاندۀ فلک المعالی بوده است، دانست.
وی سپس به شهر ری رفته، به مدح علی بن عِمران و طاهر دبیر عمید عراق پرداخته است.
پس از عزل طاهر و سرگرم‌شدن علی بن عمران به جنگ با علاءالدوله در حوالی اصفهان و همدان و قزوین، و به وزارت رسیدن احمد بن عبدالصمد، شاعر عازم دربار سلطان مسعود گردیده است و چون احمد بن عبدالصمد در آغاز سال 424 هجری وزارت یافته است، شاعر ناچار پس از این تاریخ به‌حضور وی رسیده و بدین حساب منوچهری قسمتی از سال 423 و قسمتی از سال 424 هجری یا همۀ آن را در ری زیسته است.
منوچهری پس از سال 424 هجری با فیل از ری به دربار رفته و مقیم درگاه مسعود گردیده و قصاید غرّا و دلکشی در مدح وی سروده است.
بیشتر اشعار منوچهری در مدح سلطان مسعود غزنوی (421-432) است و شاعر در این قصاید علاوه بر مدیحه‌سرایی به جزئیات زندگی و جنگ‌ها و گرفتاری‌های مسعود از جانب ترکان سلجوقی اشاره کرده است و از روی همین وقایع است که تاریخ سرودن بیشتر قصاید را مقایسه متون تاریخی می‌توان تعیین کرد.
تولد شاعر معلوم نیست و وفاتش را که در جوانی اتفاق افتاده است، سال 432 هجری نوشته‌اند.

نمونه‌هایی از اشعار منوچهری دامغانی

برفت یار بی‌وفا و شد چنین – سرای او خراب، چون وفای او

به‌جای او بماند جای او به من – وفا نمود جای او به‌جای او

به‌سان چاه زمزم است چشم من – که کعبۀ وحوش شد سرای او

سحاب او به‌سان دیدگان من – به‌سان آه سرد من صبای او

خراب شد تن من از بکای من – خراب شد تن وی از بکای او

خواهم که بدانم من جانا تو چه خو داری – تا از چه برآشوبی، تا از که بیازاری

گر هیچ سخن گویم با تو ز شکر خوش‌تر – صد کینه به دل گیری، صد اشک فروباری

بدخو نبدی چونین، بدخوت که کرد آخر؟ – بدخوتر از این خواهی گشتن سر آن داری؟

بدخو نشدستی تو، گر زانکه نکردیمان – با خوی بد از اول چندانت خریداری

خدمت نکنی ما را، وز ما طلبی خدمت – یاری نکنی ما را، وز ما طلبی یاری

نازی تو کنی بر ما، وز ما نکشی نازی – خواری بکنی بر ما، وز ما نکشی خواری

رو رو که به یک‌باره چونین نتوان بودن – لنگی نتوان بردن، ای دوست به رهواری

یا دوستی صادق، یا دشمنی ظاهر – یا یک‌سره پیوستن، یا یک‌سره بیزاری

من دشمنی‌ات جانا، بر دوستی انگارم – تو دوستی‌ام جانا، بر دشمنی انگاری

نیکوست به چشم من در پیری و برنایی – خوبست به طبع من در خوابی و بیداری

جنگی که تو آغازی، صلحی که پیوندی – شوری که تو انگیزی، عذری که تو پیش آری

مسمط معروف وصف خزان نیز از سروده‌های منوچهری در مدح سلطان مسعود غزنوی است

خیزید و خز آرید که هنگام خزانست – باد خنک از جانب خوارزم وزانست

آن برگ رزان بین که بر آن شاخ رزانست – گویی به‌مثل پیرهن رنگرزانست