علی بن حسین مسعودی از تاریخ‌نگاران و جغرافی‌دانان قرن چهارم هجری است. یکی از آثار ارزشمند مسعودی کتاب مروج الذهب است. این کتاب در سال 332 قمری نوشته شد، و در سال 336 و 354 قمری مورد بازبینی قرار گرفت. مسعودی در مقدمه خود بر این کتاب، فهرستی از مهم‌ترین کتاب‌های تاریخی موجود تا آن زمان را گرد آورده است.
مسعودی در ابتدا کتابی با عنوان «اخبارالزمان و من اباده الحدثان» نوشته بود. وی سپس این کتاب سی‌جلدی را مختصر کرد و کتاب «الکتاب الاوسط» را نوشت. در نهایت، چکیده‌ای از این کتاب را هم با بهترین مطالب دیگر کتاب‌هایش درآمیخت و نتیجه‌اش شد کتاب مروج الذهب و معادن الجوهر. این کتاب به زبان عربی تالیف شده است و معنای فارسی آن می‌شود: دشتی از طلا و معادن سنگ‌های گران‌بها.
مسعودی درباره این کتاب خود، در جلد اول مروج‌الذهب، می‌نویسد
«چیزی که مرا به تألیف این کتاب در تاریخ و اخبار جهان و حوادث سلف از سرگذشت پیغمبران و شاهان و موطن اقوام وادار کرد، پیروی از رفتاری بود که عالمان کرده‌اند و حکیمان داشته‌اند تا از جهان یادگاری پسندیده و دانشی منظم و کهن به‌جا ماند که مؤلفان کتاب‌ها در این زمینه موفق یا مقصر، مفصل یا مختصرنویس بوده‌اند و دیده‌ایم که حوادث به‌مرور زمان فزون می‌شود و با زمانه وقوع می‌یابد و تواند بود که حوادث جالب از هوشمند نهان ماند که هر کس به قسمتی از آن توجه دارد و هر اقلیمی را شگفتی‌هاست که فقط مردم آن دانند و آنکه در وطن خویش به‌جا ماند و به اطلاعاتی که از اقلیم خود گرفته قناعت کند با کسی که عمر خود را به جهانگردی و سفر گذرانیده و دقایق و نفایس اخبار را از دست اول گرفته برابر نتواند بود.»
درباره کتاب مروج الذهب و معادن الجوهر
این کتاب از دو بخش تشکیل شده است:
در بخش آغازین، مسعودی به تاریخ خلقت و انبیا و ملل مختلف تا قبل از بعثت پیامبر (ص) پرداخته؛ و در بخش دوم، تاریخ را از بعثت پیامبر تا حوادث سال 336 قمری ادامه داده است.
خلاصه‌ای از این کتاب در سال 1841 میلادی در انگلستان توسط اشپرنگر به‌چاپ رسید. ترجمۀ فرانسوی کتاب نیز توسط باربیه دومینار در سال 1861 میلادی منتشر شد. نخستین ترجمه فارسی مروج الذهب را هم میرزا حیدرعلی فخرالادبا در سال 1316 خورشیدی منتشر کرد.
در حال حاضر دو نسخه از این کتاب در اختیار خوانندگان فارسی‌زبان قرار دارد. یکی، کتابی که وهاب جعفری با عنوان «داستان‌های مروج الذهب» منتشرکرده است. کتاب اصلی هم ترجمه کتاب کتاب مروج الذهب و معادن الجوهر از دکتر ابوالقاسم پاینده است که در دو جلد توسط انتشارات علمی‌وفرهنگی روانه بازار کتاب شده است.