«همۀ افراد توانمندی‌های نهانی دارند که خودشان یا دیگران آن‌ها را نادیده می‌گیرند.» موضوع کتاب توانمندی‌های نهان نوشتۀ آدام گرانت چگونگی آشکارسازی همین توانمندی‌هاست.
پس از موفقیت کتاب دوباره فکر کن آدام گرانت در سطح جهانی، به‌تازگی کتاب دیگر او (توانمندی‌های نهان؛ علم دستیابی به دستاوردهای بزرگ‌تر) همزمان با انتشار جهانی، توسط میثم همدمی ترجمه، و از سوی نشر نوین در ایران منتشر شده است.
در این یادداشت ابتدا نگاهی به فهرست این کتاب خواهیم انداخت؛ سپس چکیده و خلاصه‌ای از محتوای آن را با هم خواهیم خواند. در پایان نیز اطلاعات کتاب خواهد آمد. اگر به کتاب‌های توسعه فردی علاقه‌مندید، لینک‌هایی را که در بخش‌های مختلف این نوشته آورده‌ام، باز کنید و بخوانید.
فهرست کتاب
- سخن مترجم
- پیش‌درآمد
بخش نخست: مهارت‌های منش
- بهترشدن در فرایند بهترشدن
- فصل بندۀ رنج باش و راحت بین
- استقبال از عذاب طاقت‌فرسای یادگیری
- فصل انسان اسفنجی
- ایجاد ظرفیتی برای جذب اطلاعات و سازگارشدن
- فصل نقص‌گرایان
- یافتن نقطۀ طلایی بین نقص و کمال
بخش دوم: ساختارهایی برای حفظ انگیزه
- داربست‌سازی برای غلبه بر موانع
- فصل متحول‌کردن امور یکنواخت روزانه
- تزریق اشتیاق به عمل
- فصل رهایی از در بسته
- مسیر پرپیچ‌وخم پیشرفت
- فصل سرپیچی از نیروی جاذبه
- هنر پروازکردن به اتکای خود
بخش سوم: سیستم‌هایی برای گسترش فرصت‌ها
- گشودن درها و پنجره‌ها
- فصل هر کودکی می‌تواند پیشرفت کند
- طراحی مدارس برای شکوفاکردن برترین توانمندی‌های دانش‌آموزان
- فصل حفاری برای استخراج طلا
- بیرون‌کشیدن هوش جمعی تیم‌ها
- فصل الماس صیقل‌خورده
- شناسایی استعدادهای شکوفانشده در مصاحبه‌های شغلی و پذیرش دانشگاه‌ها
سخن آخر: تا پایان دوام‌آوردن
- نکاتی برای اثرگذاری بیشتر
- قدردانی
- منابع
چکیده کتاب توانمندی‌های نهان نوشتۀ آدام گرانت
آدام گرانت در پیش‌درآمد، با تصویری که نشان‌دهندۀ حرکت مهرۀ سرباز به‌سمت وزیرشدن است، می‌نویسد:
«اگر افراد را فقط براساس عملکردشان در روز اول قضاوت کنیم، توانمندی‌های آن‌ها همچنان نهان باقی خواهد ماند. نمی‌توانید از نقطۀ آغاز اوج‌گیری افراد دریابید که آنان درنهایت کجا فرود خواهند آمد. هر فردی در صورت بهره‌مندی از فرصت و انگیزۀ مناسب برای یادگیری، می‌تواند مهارت‌هایی را برای دستیابی به دستاوردهای بزرگ‌تر در خود پرورش دهد. نکتۀ مهم در مورد توانمندی‌ها نقطۀ شروعتان نیست، بلکه مسافتی است که طی می‌کنید. ما باید کمتر بر نقطۀ شروع و بیشتر بر مسافت طی‌شده تمرکز کنیم.»
نویسنده در ادامه پیش‌درآمد می‌نویسد:
«کتاب حاضر نه دربارۀ جاه‌طلبی (Ambition)، که دربارۀ آرمان (Aspiration) است. همان‌طور که اگنس کالارد فیلسوف تاکید می‌کند، جاه‌طلبی همان فرجامی است که مایلید به آن دست یابید؛ امّا آرمان آن شخصی است که امیدوارید به آن تبدیل شوید.»
مهارت شناختی چیست؟
در چکیده‌هایی که می‌نویسم، معمولاً تعاریف و مفاهیم را هم می‌آورم تا مطلب جامع‌تر شود. مترجم کتاب در پانویس پیش‌درآمد مهارت‌های شناختی (Cognitive Skills) را تعریف کرده است:
مهارت‌های شناختی در روان‌شناسی یعنی توانمندی‌های فرد در ابعاد متنوع کارکردهای عقلانی ازجمله توجه، حافظه، استدلال، محاسبه، حل مسئله، تصمیم‌گیری و درک و تولید زبان.
تفاوت منش با شخصیت
منش (Character) اغلب با شخصیت (Personality) اشتباه گرفته می‌شود، امّا این دو یکسان نیستند؛ شخصیت تمایل درونی شماست، غرایز اصلی‌تان که می‌گویند چطور فکر، احساس و عمل می‌کنید. اما منش توانایی شما برای اولویت‌دادن ارزش‌ها نسبت به غرایز است.
اگر شخصیت نحوۀ واکنش شما در روزهای معمولی باشد، منش نحوۀ عملکردتان در روزهای دشوار است.
دو تصویر از کتاب توانمندی‌های نهان
رشدکردن
رشدکردن کمتر دربارۀ این است که چقدر سخت تلاش می‌کنید، و بیشتر به این ربط دارد که چقدر خوب یاد می‌گیرید.
ظرفیت جذب (Absorptive Capacity) چیست؟
ظرفیتِ جذب یعنی توانایی فرد در شناسایی، ارزش‌گذاری، جذب و به‌کارگرفتن اطلاعات تازه. این ظرفیت به دو عادت کلیدی بستگی دارد: نخستین عادت به نحوۀ کسب اطلاعات مربوط می‌شود: آیا شما فقط به چیزهایی واکنش نشان می‌دهید که وارد میدان دیدتان می‌شود یا اینکه به‌شکلی پیشگامانه در جست‌وجوی دانش، مهارت‌ها و دیدگاه‌های تازه برمی‌آیید؟ دومین عادت به هدفی مربوط است که هنگام پالایش اطلاعات دنبال می‌کنید: آیا بر تقویت ایگوی خود تمرکز دارید یا در پی افزایش رشدتان هستید؟
گرداب کمال‌گرایی
پژوهش‌ها نشان می‌دهند که کمال‌گرایان در مسیر دست‌یافتن به نتایجی بی‌عیب‌ونقص، احتمالاً در سه حوزه مرتکب خطاهایی می‌شوند.
نخست: آن‌ها دربارۀ جزئیات کم‌اهمیت وسواس دارند. آن‌قدر مشغول یافتن راه‌حل مناسب برای مشکلات کوچک می‌شوند که انضباط لازم برای شناسایی مشکلات واقعی را از دست می‌دهند.
دوم: از موقعیت‌های ناآشنا و کارهای دشوارِ با احتمال شکست اجتناب می‌کنند. این موضوع باعث می‌شود به‌جای تلاش درجهتِ توسعۀ مهارت‌های جدید، صرفاً بر ارتقای مجموعۀ محدودی از مهارت‌های قبلی خود تمرکز کنند.
سوم: خود را بابت اشتباهاتشان سرزنش می‌کنند و این باعث می‌شود تا فراگیری برایشان سخت‌تر شود. آن‌ها نمی‌دانند که هدف از بررسی اشتباهات پیشین نه شرمگین شدن بابت گذشته‌شان، که درس‌گرفتن برای آینده است.
اگر کمال‌گرایی نوعی دارو بود، برچسب روی آن ما را از عوارض جانبی رایجش آگاه می‌کرد؛ هشدار: ممکن است جلوی پیشرفت‌تان را بگیرد. کمال‌گرایی ما را در گرداب کوته‌بینی و گریز از خطا گرفتار می‌کند و این وضع مانع دیدن مشکلات بزرگ‌تر شده و باعث می‌شود به‌شکل فزاینده‌ای بر مهارت‌های کمتری تسلط یابیم.
تعریف وابی-سابی
وابی-سابی (Wabi-Sabi) به‌معنای ستودن زیبایی در عین نقص است. این مفهوم به‌معنای ایجاد نقصی عامدانه نیست، بلکه هدف آن پذیرش این واقعیت است که نقص‌ها اجتناب‌ناپذیرند؛ دریافتن اینکه نقص‌ها مانع تعالی پدیده‌ها نمی‌شوند.
کمال‌گرای عزیز با خودت مهربان باش!
کمال‌گرایان غالباً نگران‌اند که حتی یک بار شکست می‌تواند آنان را به افرادی بازنده تبدیل کند. اما اجازه دهید به هشت مطالعه‌ای نگاه کنیم که دراین‌باره انجام شده‌اند: افراد شایستگی‌های شما را براساس فقط یک عملکردتان قضاوت نمی‌کنند. روان‌شناسان چنین وضعی را اثر پیامدهای مفرط (Overblown Implications Effect) می‌نامند؛ اگر یک‌بار غذای بدی بپزید، افراد به‌ندرت شما را آشپز افتضاحی قلمداد خواهند کرد. اگر اشتباهی انگشت‌تان را روی لنز دوربین بگذارید، به این نتیجه نمی‌رسند که شما عکاس بدی هستید. می‌دانند که این فقط عکسی فوری است که در یک لحظۀ زمانی ثبت شده است.
مشخص شده است که مردم هنگام ارزیابی مهارت‌هایتان، بیشتر از نقاط شکست، برای نقاط اوج شما ارزش قائل‌اند.
تعریف چرخش (Pivoting)
چرخش، مفهومی محبوب در سیلیکون‌ولی است، یعنی جایی که اغلب گفته می‌شود اتمام کار بر بهترین بودن آن ارجحیت دارد. برای تداوم کار و بهبود سریع آن به کارآفرینان و مهندسان توصیه می‌شود که حداقل محصول قابل عرضه (MVP) را بسازند. اما برتری استاندارد بالاتری است: از نظر من این یعنی، هدف‌گذاری برای ساختن حداقل محصول دوست‌داشتنی (MLP).
جمله‌ای از فصل چهارم کتاب توانمندی‌های نهان
«نه کار، نه بازی، نه بی‌هدفی و نه هدفمندی، بلکه رقصیدن میان این‌ها و ایجاد تعادل است که ما را ارضا می‌کند.»
- برنارد دی‌کووِن
خطر فرسودگی و دل‌زدگی
پژوهش‌ها نشان داده‌اند آن دسته افرادی که وسواس زیادی در کار خود دارند ساعات بیشتری را صرف آن می‌کنند، اما در قیاس با همتایانشان عملکرد بهتری ندارند. آنان بیشتر قربانی خستگی مفرط جسمانی و هیجانی می‌شوند. یکنواختی تمرین عامدانه آن‌ها را در معرض خطر فرسودگی -و دل‌زدگی- قرار می‌دهد.
بله، دل‌زدگی اصطلاحی واقعی در دانش روان‌شناسی است. درحالی‌که فرسودگی به‌معنای خستگی مفرط هیجانی است که هنگام فشار ناشی از کار زیاد بر دوش فرد ایجاد می‌شود، دل‌زدگی یعنی کرختی هیجانی که هنگام احساس برانگیختگی پایین پدید می‌آید.
باید استراحت کنم
توضیحات رحمان: آنچه در این تصویر آمده، از آن چیزهایی هست که من باید یاد بگیرم! من همیشه فکر می‌کنم: بدون استراحت انقدر عقبم؛ حالا اگر استراحت هم بکنم کجا جا خواهم ماند؟!
برگردیم به متن کتاب:
به‌نظر می‌رسد که استراحت‌کردن دست‌کم سه فایده داشته باشد:
- اول، دوری‌کردن از تمرین به حفظ اشتیاق هماهنگ یاری می‌رساند.
- دوم اینکه استراحت قفل صندوقچۀ ایده‌های تازه را باز می‌کند.
- سوم اینکه استراحت‌کردن به یادگیری عمق می‌بخشد.
پشتیبان‌گیری برای حرکت به جلو
مهارت‌ها با سرعت ثابتی رشد نمی‌کنند. بهبود آن‌ها به رانندگی بر فراز یک کوه می‌ماند. هرچه بالا و بالاتر می‌رویم، جاده شیب بیشتری پیدا می‌کند و دستاوردهای پیشینمان کوچک و کوچک‌تر می‌شوند. وقتی نیروی فزاینده‌مان ته می‌کشد، ناگهان متوقف می‌شویم. در این حالت پاگذاشتن روی پدال گاز کفایت نمی‌کند؛ چرخ‌هایمان می‌چرخند، اما به پیش نمی‌رویم.
اغلب پذیرفتن اینکه باید عقب‌نشینی کنیم برایمان دشوار است. پشتیبان‌گیری یعنی کنارگذاشتن برنامۀ فعلی و آغاز مجدد کار. این همان عاملی است که افول موقتی عملکردمان را در پی می‌آورد؛ در این حالت ما تصمیم گرفته‌ایم تا از دستاوردهای کسب‌شده‌مان چشم‌پوشی کنیم. برای پیشرفت به پسرفت تن می‌دهیم.
یافتن روش مناسب نیازمند آزمون و خطاست. برخی تلاش‌‌های ما آشکارا خطا خواهند بود؛ ما روی راهبردهای نامناسب درجا می‌زنیم. اما حتی اگر روش بهتری را کشف کنیم، آشنانبودن ما با آن روش معمولاً در ابتدا وضعمان را بدتر می‌کند. چنین عقب‌گردهایی نه‌تنها عادی‌اند، بلکه در بسیاری از موفقیت‌ها نقشی ضروری ایفا می‌کنند.
نفرین دانایی
کاشف به‌عمل آمده است که اگر خواهان پیشروی در مسیری تازه هستید، غالباً برترین متخصصان بدترین راهنمایان برایتان به‌شمار می‌روند. غیرموثربودن راهنمایی‌های متخصصان به افراد مبتدی دست‌کم دو دلیل دارد.
دلیل نخست میزان مسافتی است که افراد متخصص طی کرده‌اند؛ آنان به‌قدری از نقطۀ آغازین دور شده‌اند که نمی‌توانند خودشان را در موقعیت شما تصور کنند. چنین پدیده‌ای نفرین دانایی (Curse of Knowledge) نام دارد: هرقدر بیشتر بدانید، برایتان درک ندانستن دشوارتر می‌شود.
جادۀ فرعی
از میان تمام عوامل مطالعه‌شده، نیرومندترین نیروی شناسایی‌شده برای انگیزه‌بخشی روزانه برخورداری از حس پیشرفت است. شما نمی‌توانید با پافشاری بر روشی غیرکارساز انگیزه‌ای در خودتان پدید آورید. گاهی اوقات، می‌توانید با رفتن به جاده‌ای فرعی جهت رسیدن به مقصدی تازه در خودتان شتاب ایجاد کنید.
جادۀ فرعی یعنی بیرون‌زدن از مسیر اصلی برای سوخت‌گیری دوباره. شما در این حالت استراحت نمی‌کنید؛ بیکار نمی‌نشینید و وقت‌تان را تلف نمی‌کنید. موقتاً از مسیر اصلی منحرف می‌شوید، اما همچنان در حال حرکت هستید. به‌سوی هدف متفاوتی پیش می‌روید.
روان‌شناسان دریافته‌اند که برای دستیابی به حس پیشرفت نیازی به کسب دستاوردهای بزرگ نیست. بُردهای کوچک می‌توانند سوخت حرکت‌مان را تامین کنند. وقتی به‌پیش بروید، حتی اگر در جادۀ اصلی حرکت نکنید، به شما یادآوری می‌شود که حرکت روبه‌جلو امکان‌پذیر است. در این حالت به‌جای نگران‌شدن از مسیر طولانی پیش رو، آماده‌اید که در تقاطع بعدی دور بزنید.
جمله‌ای از فصل پنجم کتاب توانمندی‌های نهان
آنچه شبیه به یک پیشرفت ناگهانیِ بزرگ به‌نظر می‌رسد، معمولاً نتیجۀ انباشته‌شدن بردهای کوچک است.
جمله‌ای از فصل ششم
چالش قلمدادکردن موانع تا حدی نیازمند برخورداری از طرز فکر رشد (Growth Mindset) است؛ یعنی باورداشتن به توانایی خود برای بهبودیافتن.
اثر گولم (Golem Effect) چیست؟
وقتی دیگران ما را دست‌کم می‌گیرند، تلاش‌ها و رشدمان محدود می‌شود.
نوع متفاوتی از استراحت
گرچه پرکردن خانه‌هایمان از کتاب می‌تواند شروع خوبی باشد، روان‌شناسان دریافته‌اند که کافی نیست. اگر می‌خواهیم فرزندانمان از خواندن لذت ببرند، باید کتاب را به بخشی از زندگی‌شان تبدیل کنیم؛ هنگام صرف غذا و ماشین‌سواری دربارۀ کتاب‌ها با آنان صحبت کنیم، همراه با هم از کتابخانه‌ها یا کتاب‌فروشی‌ها بازدید کنیم، به کودکان کتاب هدیه بدهیم و فرصتی فراهم آوریم تا شاهد مطالعه‌کردن ما باشند. کودکان به موضوع موردتوجه ما توجه می‌کنند: آنچه بدان تمرکز می‌کنیم به آنان نشان می‌دهد که برای چه ارزش قائلیم.
بریده‌ای از فصل هشتم کتاب توانمندی‌های نهان
بازی تیمی بودن مستلزم این نیست که به هر قیمتی زیر بار نظرات مخالف هم‌گروهی‌هایتان بروید. این‌طور نیست که همیشه با هم‌تیمی‌هایتان کنار بیایید یا از همکاری همه اطمینان حاصل کنید. یک بازیکن تیمیِ خوب به نیازهای گروه توجه می‌کند و در تلاش برای جلب مشارکت اعضای آن است.
روش نگارش فکری چیست؟
برای آشکارکردن توانمندی‌های نهان تیم‌ها، بهتر است به‌جای طوفان فکری، روش نگارش فکری (Brainwriting) را به‌کار ببریم؛ مراحل آغازین این روش ماهیتی انفرادی دارند. شما از همۀ اعضا می‌خواهید هرکدام جداگانه به ایده‌آفرینی دست بزنند. در مرحلۀ بعد، ایده‌ها را باهم ترکیب می‌کنید و آن‌ها را بدون ذکر نام آفریننده‌شان با همۀ گروه به‌اشتراک می‌گذارید.
برای حفظ روند مستقل ارزیابی، هریک از اعضا به‌تنهایی فهرست ایده‌ها را ارزیابی می‌کند. فقط در این صورت است که می‌توان تیم را برای گزینش و اصلاح گزینه‌های امیدوارکننده گرد هم آورد. تیم‌ها با آفرینش ایده‌ها و ارزیابی جداگانۀ تک‌تک آن‌ها قبل از گزینش و گسترش‌شان، قادر خواهند بود احتمالات نادیده‌گرفته‌شده به‌واسطۀ به‌کاربستن روش‌های دیگر را آشکار کنند و آن‌ها را به‌پیش ببرند.
سیستم شبکه‌ای درمقابل سیستم نردبانی
سیستم شبکه‌ای دو قانونِ نانوشتۀ حاکم بر سیستم نردبانی را رد می‌کند: قبل از اینکه راجع به یک موضوع با رئیستان صحبت کنید، آن را با فردی دیگر در میان نگذارید و همچنین، پیش از مطرح‌کردن یک مسئله با رئیستان، آن را با مافوق او در میان نگذارید. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که این قوانین ضمنی مانع سخن‌گفتن و شنیده‌شدن حرف‌های بسیاری از افراد می‌شوند. هدف سیستم شبکه‌ای حذف مجازات ناشی از دورزدن رؤساست.
نوری در انتهای تونل
اگر فقط به باهوش‌ترین فرد حاضر در اتاق گوش بدهیم، بخت شناسایی هوشمندی‌های باقی افراد حاضر در اتاق را از دست خواهیم داد. بزرگ‌ترین توانمندی ما لزوماً در درونمان پنهان نشده است؛ گاهی به‌واسطۀ تعامل با دیگران، جرقه‌ای بین‌مان ایجاد می‌شود و گاهی هم از جایی به‌کلی خارج از تیم به سراغمان می‌آید.
الماسِ صیقل‌نخورده
«موفقیت را نه به‌واسطۀ جایگاهی که فرد به آن دست یافته است، بلکه براساسِ تعداد موانعی باید سنجید که در مسیر دستیابی به جایگاه خود بر آن‌ها غلبه کرده است.»
- بوکر تی. واشینگتن
اطلاعات کتاب
عنوان اصلی: Hidden Potential
عنوان فارسی: توانمندی‌های نهان؛ علم دستیابی به دستاوردهای بزرگ‌تر
نویسنده: آدام گرانت (Adam Grant)
مترجم: میثم همدمی
ناشر: نشر نوین
اولین انتشار: سال 1402
نوبت انتشار: چاپ سوم 1402
موضوع: توسعه فردی – شکوفایی توانمندی‌ها و قابلیت‌های انسان
تعداد صفحات: 304 صفحه
قیمت: 199000 تومان
با هم چکیده‌ای از مطالب مطرح‌شده در کتاب توانمندی‌های نهان آدام گرانت را خواندیم. لینک معرفی و خلاصۀ کتاب پیشین گرانت را هم همین پایین گذاشته‌ام. خوشحال می‌شوم که نظرتان را درباره این نوشته، و دیگر یادداشت‌های معرفی کتاب در وبلاگ بخوانم.