کتاب آفرینش و تاریخ یکی از متون نثر قرن به‌جامانده از قرن چهارم هجری است و در سال سی‌صدوپنجاه‌وپنج تالیف شده است. اسم مولف در متن کتاب نیامده است و تا مدت‌ها فرض بر این بود که ابوزید بلخی (235-322) آن را نوشته است. کلمان هوار فرانسوی هم که در سال‌های 1899 و 1901 مجلدات اول و دوم را منتشر کرده بود، نام نویسنده را ابوزید بلخی نوشته بود. تا این‌که در سال 1903 با انتشار جلد سوم، این انتساب را نادرست دانست و مولف را مطهر بن طاهر قدسی معرفی کرد.
در میان قدما نیز چنین فرضی وجود داشته و کتاب را اثر بلخی می‌دانسته‌اند. دکتر شفیعی در مقدمه مفصل خود بر این کتاب، اثبات کرده‌اند که کتاب آفرینش و تاریخ نوشتۀ مطهر بن طاهر قدسی است.
درباره کتاب
مولف در آغاز کتاب، بدون هیچ خطبه و تحمیدی، از انحراف عقاید مردم در شناخت راه درست اندیشه سخن می‌گوید و از کسانی که مایۀ گمراهی مردمان‌اند به‌سختی انتقاد می‌کند و می‌نویسد: چون «فلان» -که خداش در اعت خویش باقی نگاه داراد!- چنین دید، خواستار درست‌ترین مقالات اهل مذاهب و اندیشه‌ها شد و مرا فرمان داد تا در این‌باره کتابی فراهم آورم که در حد اعتدال باشد، پیراسته از شایبه‌های تکلف و دور از خرافات و برساخته‌های قصه‌پردازان و مجعولات اهل حدیث، آنان که در نقل و روایت متهم به جعل و دروغ‌پردازی‌اند. و من این فرمان او را پذیرفتم و با تتبع در اسناد درست و آنچه در تصنیفات دیگران آمده بود کتاب را فراهم آوردم مشتمل بر یادکردِ آغاز آفرینش جهان و پایان آن و آنچه از قصص پیامبران و اخبار امم و تواریخ ملوک عرب و عجم و تاریخ خلفاست از آغاز جهان تا روزگار ما که سال بر سیصد و پنجاه و پنج هجری است.
مولف قصد داشته است که در اثر خویش، طرحی از مسئله آغاز و انجام آفرینش را تصویر کند، بنابراین از بحث فلسفی شناخت و معرفت و نقد آرای سوفسطاییان آغاز می‌کند و سپس به اثبات خداوند می‌پردازد. وی پس از مطرح‌کردن مسئله رسالت انبیا و کیفیت وحی، به آغاز آفرینش و مسئلۀ لوح و قلم و عرش و کرسی و فرشتگان و بهشت و دوزخ و آسمان و زمین و کاینات جوی و پیدایش انسان و نشانه‌های رستاخیز و پایان جهان می‌پردازد. بعد از آن، وارد مبحث تاریخ انبیا و تاریخ پادشاهان ایرانی می‌شود. ادیان و مذاهب انسان‌ها، جغرافیا و اقلیم‌ها، انساب و قبایل عرب، زندگی پیامبران و یاران ایشان، ظهور مذاهب اسلامی و تاریخ خلفای اموی و عباسی تا عصر مولف نیز دیگر موضوعات مطرح‌شده در این کتاب هستند.
استاد شفیعی کدکنی کتاب آفرینش و تاریخ را از چند جهت ارزشمند می‌دانند
- از دید تاریخ فلسفه در ایران و اسلام
- از دید اسطوره‌شناسی
- از دید دین‌شناسی
- از دید جغرافیا
- از دید تاریخ‌نگاری
- از دید تاریخ تصوف
- از دید تاریخ ادبیات
کتاب البدء و التاریخ را محمدرضا شفیعی کدکنی با عنوان «آفرینش و تاریخ» ترجمه، و در شش جلد منتشر کرده است. انتشار کتاب آفرینش و تاریخ برعهده نشر آگه بوده است.