ابوالمجد مجدود بن آدم سنائی غزنوی، شاعر و حکیم و عارف قرن پنجم و اوایل قرن ششم هجری در سال 467 دز غزنه متولد شد و در همین شهر به‌سال 529 درگذشت. مزار حکیم سنائی غزنوی در این شهر، در شرق افغانستان کنونی، قرار دارد.
درباره آثار سنائی کتاب‌های پرتعدادی نوشته شده است و من در این یادداشت آنها را به‌اجمال معرفی خواهم کرد. پس، در این نوشته، ابتدا درباره کتاب‌های سنائی و آثار منسوب به او خواهم نوشت؛ سپس، کتاب‌هایی را معرفی خواهم کرد که به تصحیح آثار وی اختصاص دارند یا درباره زندگی سنائی نوشته شده‌اند؛ و در آخر، لینک دانلود رایگان کتاب‌های سنایی را خواهم آورد. من اینجا کتاب‌هایی را برای دانلود قرار می‌دهم که در بازار کتاب ناموجودند.
آثار سنائی و کتاب‌های منسوب به او
این بریده از یادداشت را از مقدمه دکتر شفیعی کدکنی بر کتاب تازیانه‌های سلوک نقل می‌کنم تا اعتبار ایشان در معرفی آثار سنائی و کتاب‌هایی که از وی نیست و بدو منسوب شده است، لحاظ شود.
سنائی علاوه‌بر دیوان قصاید و غزلیات و رباعیات و مقطعات، که شامل حدود 14000 بیت است، چند اثر منظوم دیگر نیز دارد که عبارت‌اند از:
- حدیقه‌الحقیقه: یا الاهی‌نامه و یا فخری‌نامه که این اثر به این هرسه نام از قدیم شهرت داشته و تردیدی وجود ندارد که این نام‌ها، هرسه، مربوط است به یک اثر، همان منظومه‌ای که امروز بیشتر به‌نام حدیقه‌الحقیقه یا حدیقه سنایی شهرت دارد. تعداد ابیات این منظومه و نظم فصول و ابواب آن، در نسخه‌های مختلف بسیار متفاوت است از حدود پنج‌هزار بیت تا حدود دوازده‌هزار بیت.
- سیرالعباد الی المعاد: منظومه‌ای است رمزی و عرفانی که در آن نوعی سفر به عالم روحانیات بیان شده است و یکی از مشهورترین منظومه‌های عرفانی زبان فارسی است.
- کارنامۀ بلخ: یا مطایبه‌نامه منظومۀ کوتاهی است در حدود 500 بیت که حکیم سنائی به‌هنگام اقامت در بلخ آن را سروده و به‌غزنه فرستاده است و در آن به گوشه‌هایی از زندگی شخصی خودش و پدرش و بعضی از معاصرانش پرداخته است.
- تحریمه‌القلم: مثنوی بسیار کوتاهی است در حدود صد بیت که خطاب به قلم سروده و سپس وارد بعضی مسائل عرفانی می‌شود.
- مکاتیب سنایی: استاد نذیراحمد، از محققان برجستۀ هند، مجموعۀ آثار منثور سنائی را که محدود به چند نامه است در یک کتاب گردآوری و نقد و بررسی کرده است و آن را مکاتیب سنائی خوانده است.
چند اثر منسوب به حکیم سنائی
- طریق التحقیق: این مثنوی که تا همین چندسال پیش در انتسابش به سنائی کوچک‌ترین تردیدی وجود نداشت، امروز، بر اثر مطالعات آقای بواوتاس، استاد دانشگاه اوبسالا در سوئد، روشن شده است که نمی‌تواند از آثار سنایی باشد. ولی استاد مدرس رضوی کتاب طریق التحقیق را در شمار آثار سنائی و در مجموعه مثنوی‌های حکیم سنایی انتشار داده است.
- عقل‌نامه
- عشق‌نامه
- سنائی‌آباد: منظومه کوچکی است احتمالاً از یکی از شاعران قرن دهم که در آن آداب مراد و مریدی را از روی کیمیای سعادت و احیاء علوم الدین غزالی به‌نظم درآورده است.
گذشته از این 4 منظومه، که استاد مدرس رضوی آنها را در مجموعه آثار سنائی آورده، آثار دیگری نیز به سنائی منسوب شده‌اند:
- غریب‌نامه
- زادالسالکین
- بهرام و بهروز
کتاب‌هایی که درباره شعر حکیم سنائی غزنوی و آثار او نوشته شده‌اند
همان‌طور که در آغاز اشاره کردم، کتاب‌های بسیاری درباره سنایی و شعر او نوشته شده‌اند. من اینجا تعدادی از مهم‌ترین کتاب‌ها را فهرست کرده‌ام:
- کتاب گزیده‌ای از آثار سنایی غزنوی – به‌کوشش یدالله شکری
- کتاب نغمه‌گر حدیقه عرفان: گزیده اشعار سنایی – دکتر سجادی و دکتر شعار – نشر سخن
- کتاب برگزیده اشعار سنایی – دکتر برات زنجانی – انتشارات چاپ و نشر بین‌الملل
- کتاب دیوان سنایی غزنوی به‌تصحیح مدرس رضوی – نشر نگاه
- کتاب مثنوی‌های حکیم سنائی – مدرس رضوی – انتشارات دانشگاه تهران
- کتاب شوریده‌یی در غزنه: اندیشه‌ها و آثار حکیم سنایی – محمود فتوحی و علی‌اصغر محمدخانی – نشر سخن
- کتاب زلف عالم‌سوز: نقد و تحلیل و گزیده اشعار سنایی غزنوی – سیدمهدی زرقانی – نشر روزگار
- کتاب دیوان سنایی غزنوی با مقدمه بدیع‌الزمان فروزانفر، به‌اهتمام پرویز بابایی، نشر نگاه (نشر آزادمهر در سال 1381)
- کتاب بررسی مباحث قرآنی در دیوان حکیم سنایی غزنوی – دکتر ماه‌نظری – نشر زوار
- کتاب دیوان حکیم سنائی غزنوی به‌تصحیح محمد بقایی – اقبال
- کتاب غزل‌های سنایی غزنوی – یدالله جلالی – نشر علمی و فرهنگی
- کتاب شرح مشکلات دیوان حکیم سنایی – دکتر محمد شفیع صفاری و دکتر محمدرضا برزگر خالقی – نشر زوار
- کتاب دیوان حکیم سنایی (2 جلدی) – محمدرضا برزگر خالقی – نشر زوار
- کتاب در اقلیم روشنایی: تفسیر چند غزل از حکیم سنایی غزنوی – دکتر شفیعی کدکنی – نشر آگه
- کتاب تازیانه‌های سلوک: نقد و تحلیل چند قصیده از حکیم سنائی – دکتر شفیعی کدکنی – نشر آگه
- کتاب حکیم عرفان‌آموز: مروری بر زندگی و آثار سنائی غزنوی – منوچهر دانش‌پژوه – نشر همشهری
- کتاب حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه به‌تصحیح مدرس رضوی
- کتاب سیرالعباد الی المعاد به‌تصحیح مریم‌السادات رنجبر – انتشارات مولی
- کتاب حدیقه الحقیقه (2 جلدی) – دکتر محمدجعفر یاحقی و دکتر سیدمهدی زرقانی – نشر سخن
- کتاب شرح حدیقه سنائی – تالیف عبدالطیف عبادی گجراتی- به‌تصحیح محمدرضا یوسفی و محسن محمدی – انتشارات دانشگاه قم
- کتاب از شرع و شعر: تاثیر متقابل دین و ادبیات در زندگی و آثار حکیم سنایی غزنوی – یوهانس دِ بروین – ترجمۀ مهیار علوی مقدم و محمدجواد مهدوی – نشر هرمس
- کتاب از دریا به رود: کندوکاوی در منابع اثرگذار بر سنایی در حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه – دکتر منیژه فرضی‌شوب – نشر خاموش اصفهان
- کتاب برگزیده حدیقه سنائی – ناصر عاملی – کتابخانه طهوری
- کتاب داستان‌ها و پیام‌های حکیم سنایی در حدیقه‌الحقیقه – حشمت‌الله ریاضی – نشر حقیقت
- کتاب درآمدی بر حدیقه الحقیقه سنایی غزنوی – بهمن محمدصادق‌زاد بنابی – نشر منشور سمیر
- کتاب دیوان حکیم سنائی به‌کوشش مظاهر مصفا – انتشارات امیرکبیر
- کتاب مکاتیب سنائی – نذیراحمد – انتشارات دانشگاه اسلامی علیگره هند
اگر می‌خواهید خودتان را برای کنکور ارشد یا دکتری زبان و ادبیات فارسی آماده کنید، یا می‌خواهید آشنایی جامع و معتبری با سنائی در زمانی کوتاه بیابید، پیشنهاد من این است که از میان این کتاب‌ها، دو کتاب دکتر شفیعی کدکنی (تازیانه‌های سلوک و در اقلیم روشنایی) را تهیه کنید و بخوانید. مقدمۀ مفصل کتاب تازیانه‌های سلوک می‌تواند آشنایی خوبی از سنایی برای شما ایجاد کند.
دانلود رایگان کتاب‌های حکیم سنائی غزنوی
این چند کتاب را می‌توانید با خیالی آسوده از بابت حق نشر و حقوق مولف دانلود کنید و بخوانید. حجم فایل کتاب‌ها را به‌صورت حدودی نوشته‌ام.
دانلود کتاب برگزیده حدیقه سنائی
ناصر عاملی – کتابخانه طهوری – 31 مگابایت
دانلود کتاب حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه
به‌تصحیح مدرس رضوی – 2 جلد در یک مجلد – 146 مگابایت
دانلود کتاب دیوان حکیم سنائی به‌کوشش مظاهر مصفا
انتشارات امیرکبیر – 131 مگابایت
دانلود کتاب دیوان سنایی غزنوی به‌تصحیح مدرس رضوی
نشر سنایی – 38 مگابایت
دانلود کتاب دیوان سنایی غزنوی بر اساس معتبرترین نسخه‌ها
با مقدمه بدیع‌الزمان فروزانفر به‌اهتمام پرویز بابایی – نشر آزادمهر – 14 مگابایت
نذیراحمد – انتشارات دانشگاه اسلامی علیگره هند – 33 مگابایت
دانلود کتاب نغمه‌گر حدیقه عرفان: گزیده اشعار سنایی
دکتر سجادی و دکتر شعار – نشر سخن – 8 مگابایت
در پایان
امیدوارم که این یادداشت همان نتیجۀ مطلوبی باشد که در پی‌اش بودید. اگر کتابی هست درباره حکیم سنائی غزنوی که من اینجا از قلم انداخته‌ام، لطفاً در بخش دیدگاه‌ها برایم بنویسید. برای دانلود کتاب‌های کمیاب و نایاب و آشنایی با بهترین کتاب‌های ادبیات فارسی می‌توانید از بخش معرفی کتاب وبلاگ استفاده کنید.