چگونه در کنکورهای ارشد و دکتری زبان و ادبیات فارسی تک‌رقمی شویم؟

این یادداشت را تکه‌تکه روی کاغذ نوشته‌ام و هنوز نمی‌دانم تا کجا قرار است پیش بروم و چقدر قرار است طولانی باشد! اگر شما هم هرچه گوگل می‌کنید منابع کنکور ادبیات فارسی، منابع کنکور ارشد زبان و ادبیات فارسی، منابع کنکور دکتری زبان و ادبیات فارسی و…، تنها به چند صفحه با محتوای تکراری از چند کتاب معروف رشتۀ زبان و ادبیات فارسی می‌رسید با من همراه باشید. مطمئن باشید که پشیمان نخواهید شد!

 

در آغاز اجازه بدهید به چند سوال کوچک جواب بدهم

پرسش: شما که دارید این آموزش را می‌نویسید، چرا باغچۀ خودتان را بیل نزدید آقای نقی‌زاده؟!

پاسخ: چون کسی قبل از من این یادداشت را ننوشته بود تا استفاده کنم و تک‌رقمی شوم!

---

پرسش: چرا منابع کنکورهای ارشد و دکتری را جدا نکرده‌اید؟

پاسخ: چون منابع تقریباً همان است. حالا در طول یادداشت به تفاوت‌ها اشاره خواهم کرد.

---

پرسش: رتبۀ شما و درصدهایتان؟

پاسخ: من در کنکور دکتری زبان و ادبیات فارسی رتبۀ 14 را کسب کردم و در حال حاضر در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی مشغول به تحصیل هستم. نمره‌های من (به‌درصد) در این آزمون:

مجموعه دروس تخصصی: 26.46

استعداد تحصیلی: 33.33

زبان انگلیسی: 31.11

می‌بینید؟! ناامید نباشید! بی‌خیال هم زبان هم نشوید.

من مقطع ارشد را هم در پژوهشگاه تحصیل کرده‌ام. در کنکور ارشد رتبۀ من 204 بود و باز هم قبول شدم! باز هم تاکید می‌کنم ناامید نباشید. این هم درصدها:

زبان عمومی و تخصصی: 66.67

نظم فارسی: 26.04

نثر فارسی: 49.33

کلیات: 17.17

عربی: 20

درصدهایم را نوشتم، چون در زمان کنکور خودم هرچه می‌گشتم جایی نمی‌دیدم که کسی درصد و رتبه‌اش را نوشته باشد و من بتوانم سنجه‌ای پیدا کنم. پس قول بدهید رتبه و درصدهایم را مسخره نکنید و فقط امید بگیرید!

---

پرسش: من لیسانس غیرمرتبط با ادبیات دارم، چه کنم؟

پاسخ: مهم نیست! من هم کاردانی و کارشناسی را بهداشت محیط خوانده‌ام. الان هم از 4 نفر کلاس دکتری ما، 3 نفر تحصیل در رشتۀ ادبیات فارسی را از مقطع ارشد شروع کرده‌اند.

---

پرسش: کتاب کمک‌آموزشی و تست و کمپوت هم معرفی خواهید کرد؟

پاسخ: خیر. خودم هم نخوانده‌ام و معتقدم باید منابع اصلی را بخوانیم. شاید استفاده از این کتاب‌نماها کمک کند قبول شوید، ولی اگر دنبال چنین قبولی کپسولی‌ای هستید خواندن این یادداشت سودی برایتان نخواهد داشت.

---

پرسش: من فقط منابع ارشد یا فقط منابع دکتری زبان و ادبیات فارسی را می‌خواهم، چه کنم؟

پاسخ: من هم نمی‌دانم! واقعاً نمی‌دانم چه‌طور بنویسم که مطلبم آشفته و سرگردان‌کننده نشود. تلاش می‌کنم در بهترین و خواناترین حالت بنویسم و به تمام پرسش‌های احتمالی پاسخ بدهم. شاید بهتر باشد همین‌جا یک فهرست برای این مطلب ایجاد کنم.

 

آن‌چه در این یادداشت خواهید خواند

• مختصری دربارۀ کنکور ارشد زبان و ادبیات فارسی
• مختصری دربارۀ کنکور دکترا زبان و ادبیات فارسی
• دربارۀ زبان عمومی و تخصصی
• دربارۀ استعداد تحصیلی
• دربارۀ مرحلۀ مصاحبه دکتری
• معرفی منابع کنکور زبان و ادبیات فارسی (ارشد و دکتری)
• جمع‌بندی

 

 مختصری دربارۀ کنکور ارشد زبان و ادبیات فارسی

کنکور ارشد ادبیات فارسی شرکت‌کنندۀ بیشتری دارد، و برای قبولی در آن باید درصدهای بالاتری را کسب کنید. اگر شما هم مثل من با تغییر رشته در این آزمون شرکت خواهید کرد، حتماً برای یافتن بهترین منابع کنکور ارشد ادبیات فارسی با مشکل روبه‌رو خواهید شد. پس بهتر است از زمان باقی‌مانده تا کنکور نهایت بهره را ببرید و پس از مطالعۀ دقیق این یادداشت، شروع کنید به تهیه منابع و مطالعه. دقت داشته باشید که نوع چینش سوالات در این آزمون با دکتری متفاوت است، ولی من تلاش خواهم کرد طوری دسته‌بندی کنم که مشکلی پیش نیاید.

فراموش نکنید که شما می‌توانید هر سوالی دارید در بخش دیدگاه‌ها مطرح کنید و من در حد توان و سوادم سعی می‌کنم پاسخ بدهم.

 

مختصری دربارۀ کنکور دکتری زبان و ادبیات فارسی

در کنکور دکترا سوالات تخصصی در سطح کارشناسی و ارشد یک‌جا و در یک دفترچه پیش روی شما خواهد بود. شما برای پاسخ به 100 سوال تخصصی 120 دقیقه زمان در اختیار خواهید داشت. همچنین برای 30 سوال استعداد تحصیلی 60 دقیقه، و برای 30 سوال زبان عمومی 30 دقیقه زمان تعیین شده است.

این آزمون شرکت‌کنندۀ کمتری دارد و با درصدهای پایین‌تر هم می‌توان قبول شد. نکته این‌جاست که رتبۀ و تراز آزمون کتبی تنها نیمی از مسیر است. شما در ادامه باید در مصاحبۀ دکتری هم شرکت کنید. نمرۀ مصاحبه با نمره کتبی شما جمع شده، و نتیجه نهایی مشخص خواهد شد. البته بعضی از دانشگاه‌ها (در دورۀ غیر کرونایی) یک آزمون کتبی داخلی هم دارند که فعلاً از حیطۀ بحث ما خارج است.

اگر می‌توانید لطفاً به سوالات دیگر دوستان در کامنت‌ها جواب بدهید تا یادداشت پُربارتری داشته باشیم.

 

دربارۀ زبان عمومی و تخصصی

منبع زبان انگلیسی برای کنکور ادبیات فارسی چیست؟ مشخص نیست. مهم هم نیست! فقط کافی است کمی با زبان انگلیسی آشنا باشید تا بتوانید درصد مناسبی از سوالات را جواب بدهید. شما را به‌خدا قسم سفید نگذارید! خیلی‌ها این اشتباه را می‌کنند و عقب می‌مانند. نترسید. شروع کنید به خواندن صورت سوال‌ها و مطمئن باشید که حداقل 4-5 سوال را خواهید توانست با اطلاعات دوره دبیرستان بزنید.

پس لطفاً فراموش نکنید که زبان خیلی مهم است.

 

دربارۀ استعداد تحصیلی

برای پاسخ به سوالات استعداد تحصیلی در کنکور هم منبعی نمی‌شناسم و نخوانده‌ام. احتمالاً می‌توانید جزوه استعداد تحصیلی کنکور دکتری را با گوگل پیدا کنید. از نظر من این بخش هم زیاد مهم نیست! شروع کنید به خواندن صورت سوال‌ها و خودتان می‌بینید که تعداد قابل توجهی از آنها به آسانی قابل پاسخ‌دهی هستند.

اگر استعداد نداشتید که تصمیم نمی‌گرفتید ادبیات فارسی بخوانید! سفید نگذارید!

 

دربارۀ مرحلۀ مصاحبه دکتری زبان و ادبیات فارسی

در مرحلۀ مصاحبه، هر داوطلب به‌تنهایی وارد جلسه‌ای می‌شود که در آن گروهی از استادان حضور دارند. من خوانده بودم که در این مرحله سوالاتی به زبان انگلیسی مطرح می‌شود، ولی در مصاحبه‌های من با دانشگاه‌های دولتی شهر تهران چنین چیزی نبود.

تجربۀ من از سوالات مصاحبه دکتری ادبیات فارسی:

• معرفی کوتاه و انگیزه تحصیل در این مقطع
• دانشگاه محل تحصیل مقطع کارشناسی ارشد
• حوزه‌های مورد علاقه
• موضوع پایان‌نامه و مقالات منتشرشده
• موضوع مورد علاقه برای تز دکتری
• سوالات تخصصی (روخوانی، کتاب‌شناسی، فهم متن و معنا، روخوانی و ترجمه متون عربی، و…)

 

دو نکته کلیدی

1. تاثیر مقالات علمی-پژوهشی منتشرشده را در مصاحبه دکتری و قبولی دست‌کم نگیرید. تنبلی نکنید و حداقل یک مقاله برای عرضه داشته باشید.
2. کتاب‌شناسی را فراموش نکنید. لازم نیست همۀ کتاب‌ها را کامل خوانده باشید؛ فقط اسم کتاب‌های ادبیات و نویسنده‌شان را بلد باشید. بدانید که بهترین تصحیح‌ها از متون کهن توسط کدام استادان انجام شده است. طوری که اگر از شما خواستند چند کتاب مهم در حوزۀ حافظ‌شناسی نام ببرید، نام کتاب، نویسنده، و دلیل اهمیت این کتاب را بلد باشید.

 

معرفی منابع کنکور ادبیات فارسی (کارشناسی ارشد و دکتری)

رسیدیم به مهم‌ترین بخش این یادداشت. در این بخش ابتدا تعدادی از سوالات پرتکرار کنکورها را می‌نویسم؛ و بعد در 3 بخش نثر، نظم، و کلیات (بلاغت و سبک‌شناسی و دستور زبان و نقد ادبی) به معرفی منابع خواهم پرداخت. اگر دوست داشتید در هر زمینه‌ای بیشتر مطالعه کنید می‌توانید به بخش معرفی کتاب وبلاگ مراجعه کنید. چنان‌چه بیش از پیش مشتاق آشنایی با کتاب‌های رشتۀ ادبیات فارسی هستید، در دیدگاه‌ها بپرسید تا من یا دوستان راهنمایی‌تان کنیم.

خیلی دوست دارم جامع و کامل بنویسم، ولی احساس می‌کنم هرچه بنویسم باز هم کم است. لطفاً در پرسیدن خجالتی نباشید و با سوالات‌تان به کامل‌تر شدن این مطلب کمک کنید.

 

سوالات کنکور زبان و ادبیات فارسی

این چند قالب سوال در کنکورهای ما معمولاً تکرار می‌شوند. حتماً برای پاسخ دادن به این قبیل سوالات آماده باشید.

1. 20 سوال اول بخش تخصصی از درس عربی است؛
2. بیت یا شعر به کدام واقعه، شخصیت، یا موضوع اشاره دارد؛
3. قرابت معنایی ابیات؛
4. معنای کلمات دشوار؛
5. آرایه‌های ادبی؛
6. عرفان و تصوف (شخصیت‌ها، مفاهیم، تعاریف، کتاب‌ها، فرقه‌ها و…)
7. بخش‌های عربی در متون کهن فارسی؛
8. سبک‌شناسی
9. کتاب‌شناسی (تصحیح‌ها، نویسنده‌ها، و…)
10. اوزان عروضی و مسائل پیرامون آن
11. اصطلاحات نجومی
12. داستان‌های معروف مثنوی و شاهنامه و… + مآخذ این داستان‌ها

 

منابع نثر فارسی

منابع نثر فارسی برای کنکورهای ارشد و دکتری (و هم‌چنین نظم فارسی) بسیارند. هیچ منبع مشخصی هم وجود ندارد که 100% بتوان قول داد که سوالات از آن طرح می‌شوند. هر سال ممکن است طراح سوال یک منبع خاص را مد نظر داشته باشید. این‌جا هدف ما این است که با بهترین منابع کنکور ادبیات فارسی آشنا شویم و شانس قبولی‌مان را بالاتر ببریم.

تاریخ بیهقی از مهم‌ترین کتاب‌هایی است که باید برای بخش نثر فارسی بخوانید. هم در کنکور ارشد و هم دکتری حتماً چند سوال از این کتاب مطرح می‌شود. اگر نمی‌دانید کدام نسخه را تهیه کنید، پیشنهاد من نسخۀ 3جلدی تصحیح دکتر خطیب رهبر است. در این کتاب تعلیقات و توضیحات در زیر هر صفحه آمده و می‌توانید به‌راحتی بخوانید و یاد بگیرید. البته اگر قصد ندارید زمان زیادی را صرف این کتاب کنید، نسخه‌ای از تاریخ بیهقی خلاصه‌شده را بخوانید.

نشر سخن مجموعه‌ای دارد با عنوان «از میراث ادب فارسی» که من پیش‌تر معرفی‌شان کرده‌ام. حتماً روی لینک کلیک کنید و این کتاب‌ها را بشناسید. اگر زمان‌تان محدود است روی این کتاب‌ها حساب ویژه‌ای باز کنید. بیشتر این کتاب‌ها در بازار کتاب دست‌دوم موجودند و با قیمت پایینی می‌توانید آنها را تهیه کنید. این بحث را همین‌جا متوقف می‌کنم.

از دیگر کتاب‌های تاریخی که باید بخوانید تاریخ جهانگشای جوینی است. پیشنهادم برای مطالعه کاربردی این کتاب نسخۀ 3 جلدی با تصحیح دکتر احمد خاتمی است. این کتاب تعلیقات را کامل نوشته و برای یادگیری عالی است. دوستانی که آمادۀ کنکور ارشد می‌شوند و احتمالاً مثل من تغییر رشته‌ای هستند، حواستان باشد که بعضی از نسخه‌های موجود از تاریخ جهانگشا در بازار تعلیقات ندارند و نمی‌توانند منبع خوبی برای کنکور ادبیات فارسی باشند.

دوستان داوطلب کنکور دکتری، اگر قصد دارید رتبۀ بهتری کسب کنید می‌توانید کتاب نفثه‌المصدور را هم در فهرست مطالعه‌تان قرار دهید. این پیشنهاد برای پاسخ دادن به تک‌پرسش‌های احتمالی از این کتاب است. مفاتیح‌الاعجاز (شرح گلشن راز) هم از کتاب‌هایی است که علاقه‌مندان به رتبه‌های عالی باید بخوانند. برای کنکور ارشد نه زیاد، ولی در دکتری احتمالاً مفید خواهید بود.

حالا یک کتاب مهم: کشف‌المحجوب هجویری. به شرکت‌کنندگان در کنکور کارشناسی ارشد پیشنهاد می‌کنم این کتاب را با چکیدۀ از میراث ادب فارسی (معرفی کتاب درویش گنج‌بخش) بخوانید. اگر متن و تعلیقات را خوب بخوانید می‌توانید به سوالات جواب دهید. بچه‌های کنکور دکتری هم می‌توانند با همین کتاب به سوالات جواب دهند، ولی چنان‌چه هدف‌تان رتبه‌های تک‌رقمی است بهتر است نسخۀ کامل کتاب را بخوانید. این کتاب خیلی مهم است. هم در بخش نثر فارسی و عربی از آن سوال طرح می‌شود، و هم در بخش عرفان و تصوف.

بچه‌های ارشد اگر زمان اضافی داشتید نگاهی هم به کتاب اسرارالتوحید بیندازید. بچه‌های دکتری حتماً زمان لازم برای مطالعۀ این کتاب را ایجاد کنید! نسخه‌های چکیده این کتاب هم موجود است و می‌تواند کارگشا باشد. دوستان داوطلب دکتری، کتاب‌های مرزبان‌نامه و مقامات حمیدی را هم در فهرست منابع کنکور دکترا زبان و ادبیات فارسی بنویسید. این پیشنهاد برای کسب رتبۀ بهتر است. مطالعۀ مرزبان‌نامه برای بچه‌های ارشد هم خالی از لطف نیست. پیشنهاد می‌کنم مرزبان‌نامه را با نسخۀ تصحیح دکتر خطیب رهبر تهیه کنید.

شاید مهم‌ترین کتاب در بخش نثر منابع کنکور گلستان سعدی باشد. مخصوصاً به جملات عربی این کتاب خیلی توجه کنید. تبصره‌ای هم ندارد! هم ارشدی‌ها و هم دکتری‌ها باید این کتاب را خوب بجوند و هضم کنند!

کلیله و دمنه هم از کتاب‌هایی است که در کنکورهای ارشد و دکتری بسیار مورد توجه طراحان سوال قرار می‌گیرد. این کتاب را همه باید کامل بخوانیم و بلدش باشیم. پیشنهادم نسخۀ شرح کلیله و دمنه از دکتر برزگر خالقی است.

بچه‌های کنکور دکتری به کتاب چهار مقاله نظامی عروضی هم توجه داشته باشید. هرازگاهی این کتاب هم مورد توجه طراح قرار می‌گیرد و بهتر است نگاهی به آن بیندازید. گمان نمی‌کنم در فهرست منابع کنکور ارشد ادبیات فارسی بتوانیم خیلی روی این کتاب تاکید کنیم.

فیه ما فیه هم فارغ از کنکور، کتابی است که بچه‌های رشتۀ زبان و ادبیات فارسی باید بخوانند. برای کسب رتبه‌ای خوب در کنکور بهتر است این کتاب را بخوانید. مرصاد العباد را هم بگذارید در انتهای فهرست‌تان و خیلی روی آن زمان صرف نکنید. البته اگر به تک‌سوالات هم فکر می‌کنید و می‌خواهید بالاترین شانس قبولی را برای خودتان ایجاد کنید، بهتر است که بخوانیدش. معمولاً تذکره‌الاولیا را هم در فهرست منابع کنکور دکتری ادبیات فارسی می‌آورند، ولی گمان نمی‌کنم نخواندن آن زیاد شما را عقب بیندازد. پیشنهادم هم تذکره‌الاولیا با تصحیح دکتر شفیعی کدکنی است.

این چند کتاب را هم برای کسانی که زمان اضافی دارند و می‌خواهند نفر اول اول بشوند پیشنهاد می‌کنم: راحۀ‌الصدور راوندی – کشف‌الاسرار میبدی – رسالۀ قشیریه (مهم‌تر از بقیه) – مصباح‌الهدایه. برای آشنایی راحت‌تر با مصباح‌الهدایه می‌توانید کتاب پنج گنج عماد فقیه کرمانی را رایگان دانلود کنید و بخوانید. عماد در این کتاب، مصباح‌الهدایه را به نظم کشیده است.

خاطرتان هست که بالاتر نوشتم یکی از قالب‌های سوالات پرتکرار مآخذ داستان‌هاست؟ برای پاسخ‌دادن به این قبیل سوالات بهتر است کتاب‌های احادیث مثنوی و مآخذ قصص و تمثیلات مثنوی از استاد فروزانفر را خوانده باشید. البته پیشنهاد می‌کنم داوطلبان کنکور ارشد زمان زیادی را صرف این کتاب‌ها نکنند.

اگر می‌خواهید در زمینۀ عرفان و تصوف بیشتر مطالعه کنید، کتاب ارزش میراث صوفیه دکتر عبدالحسین زرین‌کوب را بخوانید. کتاب برای یادگیری اصول و مبانی ادبیات عرفانی و صوفیه زیاد است؛ ولی نباید فکرتان را زیاد درگیر کنید. همین که کتب عرفانی آمده در این فهرست را بخوانید می‌تواند کافی باشد.

 

منابع نظم فارسی

به‌نام خدا. شاهنامه فردوسی. پیشنهادم هم نسخۀ تصحیح استاد خالقی مطلق است. تمرکزتان روی داستان‌های معروف شاهنامه باشد؛ مثل رزم رستم و اسفندیار و پادشاهی نوذر و نبرد اشکبوس و رستم. هیچ ایده‌ای هم ندارم که داوطلبان ارشد و دکتری کدام بخش‌ها را بخوانند بهتر است. اگر می‌خواهید رتبۀ خوبی کسب کنید باید شاهنامه را خوب بخوانید و بشناسید. گاهی می‌بینیم که یک بیت در سوال می‌آید و از داوطلب خواسته می‌شود که مشخص کند این بیت به کدام داستان یا شخصیت اشاره می‌کند.

قبول دارم سخت است، ولی راه فراری از قصاید خاقانی نداریم! طراحان سوال عاشق ابیات مردافکن/زن‌افکن خاقانی هستند. معنای کلمات را یاد بگیرید و بدانید که مفهوم کلی بیت‌های دشوار چیست. در کنکور ارشد شاید کمتر، ولی دوستان دکتری حتماً باید این کتاب را در فهرست منابع کنکور خود بنویسند. شرح دکتر استعلامی، شرح دکتر کزازی و شرح دکتر برزگر خالقی، هر کدام را که در دست دارید بخوانید.

قصاید انوری و دیوان انوری هم از منابع نسبتاً مهم برای کنکور ادبیات فارسی است. برای کنکور ارشد می‌توانید با مطالعۀ چکیده‌ها و خلاصه‌ها کارتان را راه بیندازید، ولی برای داوطلبان دکتری پیشنهادم این است که حتماً حتی اگر شده برای یک‌بار، این کتاب‌ها را بخوانید.

دیوان ناصرخسرو را هم بچه‌های ارشد و هم دکتری باید خوب بخوانند. منطق‌الطیر عطار و قصاید مسعود سعد سلمان و لیلی و مجنون، و خسرو و شیرین نظامی و اشعار صائب تبریزی می‌تواند به داوطلبان کنکور دکتری ادبیات فارسی کمک کند تا رتبۀ بهتری کسب کنند. برای پاسخ دادن به سوالات مربوط به نجوم هم پیشنهادم مطالعۀ کتاب نجوم قدیم و بازتاب آن در ادب پارسی دکتر عباس ماهیار است. فکر نمی‌کنم برای بچه‌های ارشد زیاد ضروری باشد. البته برای داوطلبان دکتری هم ضروری نیست! ولی خب، اگر هدف‌تان حضور در فهرست رتبه‌های برتر است، باید با این اصطلاحات نجومی آشنا باشید.

توجه! توجه! مثنوی حضرت مولانا را نباید فراموش کنید. چه داوطلب کنکور ارشد ادبیات باشید و چه دکتری، باید با جهان فکری و آثار مولانا آشنا باشید. تا اینجا بیشتر سوالات از دفترهای اول و دوم و سوم مثنوی طرح شده‌اند. اگر بتوانید کامل بخوانید که عالی است، ولی خب کار سختی است و زمان‌بَر. از دفتر اول شروع کنید و تا هرجا که راه داشت و زمان داشتید بخوانید. لطفاً نروید سراغ چکیده‌ها، و خود مثنوی را بخوانید. شرح کریم زمانی بر مثنوی هم پیشنهاد من است. برای یادگیری خیلی خوب است و در بخش سوالات مآخذ داستان‌های مثنوی هم می‌تواند کمک‌حالتان باشد. مزیت نسخۀ کریم زمانی این است که دیگر شرح‌های مثنوی را هم بررسی کرده‌اند و هرجا لازم بوده در پانوشت کتاب خود آورده‌اند.

کتاب مهم دیگر حدیقه سنایی و دیوان اشعار اوست. مخصوصاً دوستان داوطب کنکور دکتری حتماً باید این کتاب‌ها را بخوانند. بچه‌های ارشد به‌نظرم زمان زیادی صرف این کتاب‌ها نکنید و بیشتر در دیگر کتاب‌ها خود را تقویت کنید. مثلاً مخزن‌الاسرار نظامی را بیشتر بخوانید؛ مخصوصاً ابیات آغازین آن را. اگر زمان زیادی ندارید و باید سریع‌تر خودتان را به برنامه برسانید، پیشنهاد می‌کنم که کتاب گزیدۀ مخزن‌الاسرار استاد پورنامداریان را بخوانید. هفت‌پیکر نظامی جزء منابع کنکور ادبیات نیست، ولی در این لینک می‌توانید خلاصه روان آن را بخوانید.

حتماً الان حدس می‌زنید که کدام کتاب‌ها جا مانده‌اند. نه؟ غزلیات حافظ یکی از مهم‌ترین منابع کنکور ادبیات فارسی است. پیشنهاد می‌کنم کتاب دوجلدی حافظ‌نامه استاد بهاءالدین خرمشاهی را تهیه کنید و بخوانید. مطالعۀ این کتاب شما را برای پاسخ‌گویی به سوالات حافظ‌شناسی کنکور آماده خواهد کرد.

رسیدیم به حضرت سعدی. بوستان سعدی و غزلیات سعدی دو کتابی است که هر کسی باید بخواند. شاید بتوان گفت بوستان سعدی مهم‌تر است و داوطلبان ارشد و دکتری باید حتماً کامل بخوانند و یاد بگیرند. از غزلیات حضرت هم سوالاتی طرح می‌شود و حداقل یک‌بار باید آنها را بخوانید. به‌نظرم شرح سودی بر بوستان را حتماً بخوانید. سودی این کتاب را برای مخاطب ترک‌زبان نوشته، بنابراین بسیار زبان آسانی دارد و نکات خاصی را با ریزبینی بررسی کرده است. از همین رو می‌تواند منبع خوبی برای دوستان تغییررشته‌ای در کنکور ارشد باشد. برای دانلود رایگان کتاب شرح سودی بر بوستان کلیک کنید.

 

دیگر منابع کنکور ادبیات فارسی (کلیات)

در این بخش قرار است منابع شاخه‌های بلاغت و سبک‌شناسی، دستور زبان، و نقد ادبی را معرفی کنم. راستی یادم رفت اشاره کنم که برای سوالات عربی می‌توانید کتاب 4 جلدی ترجمه و راهنمای مبادی العربیه دکتر محمدجواد شریعت را بخوانید. این نکته را هم ذکر کنم که منابع این بخش را جدا نکرده‌ام و با هم می‌نویسم.

کتاب‌های صور خیال در شعر فارسی و موسیقی شعر استاد شفیعی کدکنی را حتماً بخوانید. در کنار این‌ها کتاب عروض و قافیه دکتر شمیسا را هم حتماً در قسمت «مهم‌ها»ی فهرست منابع کنکور ادبیات فارسی یادداشت کنید.

کتاب صناعات ادبی اثر استاد همایی هم حتماً باید در لیست مطالعه‌تان باشد. این کتاب به شما کمک خواهد کرد تا خیلی زود و به‌آسان‌ترین روش ممکن با مفاهیم و تعاریف این حوزه آشنا شوید. کتاب فنون بلاغت و صناعات ادبی علامه همایی را بیشتر بشناسید. بچه‌های کنکور دکتری این دو کتاب را هم به فهرست‌تان اضافه کنید: المعجم شمس قیس رازی و معالم البلاغه محمدخلیل رجایی.

برای یادگیری مکاتب ادبی پیشنهاد من کتاب دوجلدی مکتب‌های ادبی رضا سیدحسینی است. البته که کتاب‌های خلاصه‌تری هم هستند که می‌توانید با تهیه آنها در زمان صرفه‌جویی کنید. متاسفانه الان حضور ذهن ندارم؛ ولی می‌دانم که یک کتاب کم‌حجم‌تر درباره سبک‌شناسی خوانده‌ام. خوش‌بختانه کتاب‌های دکتر شمیسا همراه و یاور دانشجویان است و می‌توانید سبک‌شناسی را با 3 کتاب دکتر شمیسا دربارۀ این موضوع یاد بگیرید. در یادداشت معرفی کتاب کلیات سبک‌شناسی دکتر شمیسا درباره این کتاب بیشتر نوشته‌ام. سبک‌شناسی ملک‌الشعرای بهار هم از منابع اصلی است و اگر بتوانید کامل بخوانید قطعاً در روز کنکور آرامش بیشتری خواهید داشت.

بیان و معانی و بدیع را هم پیشنهاد می‌کنم با کتاب‌های دکتر شمیسا بخوانید. البته که استادان دیگری هم در این زمینه کتاب نوشته‌اند، ولی تهیه کتاب‌های شمیسا راحت‌تر است و من به‌شخصه آموزش‌های ایشان را بهتر و راحت‌تر یاد می‌گیرم.

داوطلبان کنکور ارشد شاید بتوانند منابع سبک‌تری برای یادگیری تاریخ ادبیات پیدا کنند، ولی برای بچه‌های دکتری مطالعۀ این کتاب‌ها ضروری است:

• سبک خراسانی در شعر فارسی – دکتر محجوب
• فن نثر – دکتر خطیبی
• از صبا تا نیما – یحیی آرین‌پور
• سخن و سخن‌وران – بدیع‌الزمان فروزانفر
• تاریخ تحلیلی شعر نو – شمس لنگرودی
• صدسال داستان‌نویسی – میرعابدینی

باز هم تاکید کنم که من برای دوستانی که می‌خواهند بهترین رتبه را کسب کنند این منابع را معرفی می‌کنم؛ وگرنه اصلاً منطقی و معقول نیست که همه‌مان این کتاب‌ها را کامل بخوانیم. البته تجربۀ شخصی‌ام نشان می‌دهد که کتاب‌های از صبا تا نیما و تاریخ تحلیلی شعر نو بسیار مهم‌اند. اگر شما منبع سبک‌تری برای یادگیری تاریخ ادبیات دارید که خودتان استفاده کرده، جواب گرفته‌اید، لطفاً در بخش دیدگاه‌ها معرفی‌اش کنید.

دربارۀ دستور زبان هم تا دلتان بخواهد کتاب داریم. پیشنهاد می‌کنم کتاب دوجلدی انوری-گیوی را تهیه کنید و بخوانید. مطالعۀ کتاب دستور زبان دکتر خانلری و کتاب دستور تاریخی عفت مستشارنیا هم برای داوطلبان دکتری ادبیات ضروری است. اگر زمان اضافی آوردید کتاب ترجمان البلاغه را هم بخوانید.

در زمینۀ نقد ادبی می‌توانید کتاب‌های نقد ادبی و انواع ادبی دکتر شمیسا را بخوانید. خداوند حافظ و نگهدار شما باشد جناب استاد شمیسا! کتاب نقد ادبی دکتر زرین‌کوب هم می‌تواند برای یادگیری بیشتر بسیار سودمند باشد. بچه‌های دکتری حتماً کتاب طلا در مس براهنی را بخوانید. اگر هم می‌خواهید سریع‌تر به جمع‌بندی برسید کتاب دوجلدی نظریه و نقد ادبی حسین پاینده را بخوانید.

 

جمع‌بندی رتبه تک رقمی در کنکور ادبیات فارسی

متاسفانه ادبیات فارسی از آن دست رشته‌هاست که در فضای مجازی نمی‌توان اطلاعات زیادی دربارۀ منابع کنکورهایش کسب کرد. برای همین پس از اعلام نتایج نهایی کنکور دکتری و پذیرفته‌شدنم، تصمیم گرفتم این یادداشت مفصل را در بخش آموزش‌های وبلاگ عقاید یک گرگ بنویسم و در حد توان به دوستانی که پس از این می‌خواهند در کنکور ادبیات فارسی شرکت کنند، کمک کنم.

در این یادداشت تمام تلاش من این بود که پرسش‌های کسی را که می‌خواهد در کنکور ارشد یا دکتری زبان و ادبیات فارسی شرکت کند پاسخ بدهم. بسیار هم زمان و انرژی صرف کردم تا از آشفتگی متن جلوگیری کنم. امیدوارم موفق شده باشم. البته دوستان ادیب من حتماً بخش‌های زیادی از این منابع را می‌شناسند و جسارت بود که من دست به قلم شدم و نوشتم. خوشحال می‌شوم که شما هم از تجربه‌هایتان بنویسید تا دوستان تازه‌کارتر بهتر بتوانند در این مسیر گام بردارند.

فراموش نکنید که این فقط یک راهنمای ساده است. من این‌جا هستم و در حد توانم تلاش خواهم کرد سوالات مرتبط شما را پاسخ بدهم. اگر سوالی دارید که در این مطلب پاسخ داده نشده، اگر می‌خواهید کتابی را دقیق‌تر بشناسید، اگر در انتخاب میان چند تصحیح گیر کرده‌اید و… حتماً در بخش دیدگاه‌ها مطرح کنید تا با هم‌فکری به یک نظر کاربردی‌تر برسیم.

نظر شما درباره یادداشت معرفی منابع کنکور ارشد و دکتری زبان و ادبیات فارسی چه بود؟ آیا برای کسب رتبۀ اول آماده‌اید؟! راستی زمان اندکی را هم حتماً به گشت‌وگذار در وبلاگ اختصاص دهید. من به‌صورت هفتگی کتاب‌هایی را این‌جا معرفی می‌کنم؛ که بخش عمده‌شان درباره ادبیات است. پس شاید بتوانید یک کتاب خوب دیگر پیدا کنید که جزء منابع کنکور نیست، ولی می‌تواند در مسیر یادگیری‌تان تاثیر مثبت بگذارد.