معرفی کتاب اسطوره‌ها و افسانه‌های سرخپوستان آمریکا

افسانه‌هایی که در کتاب اسطوره‌ها و افسانه‌های سرخپوستان آمریکا آمده، برخاسته از دلِ بومیان آمریکای شمالی است. پیشینۀ روایت برخی از این افسانه‌ها به هزاران سال پیش می‌رسد و هنوز هم روایت و بازگویی می‌شوند؛ نیز با توجه به نیازهای گوناگونِ مخاطبانِ خود، پوست می‌اندازند و شکلی نو به خود می‌گیرند، حتی در ذهن زنان و مردان امروز از نو آفریده می‌شوند؛ افسانه‌هایی دربارۀ زمین، روییدنی‌ها، گیاهان و جانوران، که پاره‌های مکمّلِ قلمرو انسان به‌شمار می‌روند.

این افسانه‌ها به زبان‌های باستانی روایت شده‌اند و در ضرب‌آهنگِ طبیعت جریان دارند، طبیعتی که به‌راستی با محیط صنعتی و انسان‌ساخته مغایر است. انسان در جامعۀ صنعتی، بیش‌تر به زمان و ساعت چشم دوخته، سیل لحظه‌ها در جامعه‌ای خُردشده بر او فشار می‌آورد و ظاهراً بدو فرصت نمی‌دهد که به اندیشیدن دربارۀ سرشتِ جمعیِ کیهان کام بَرد. افسانه‌های مشترک و در عین حال یاری‌رسان دربارۀ آغاز و پایان جهان (و هرآن‌چه که در این فاصلۀ زمانی روی می‌دهد) گویی به نحو غریبی ورای بصیرت آنان است.

آن‌چه خواندید بریده‌ای بود از پیش‌گفتار کتاب اسطوره‌ها و افسانه‌های سرخپوستان آمریکا. در ادامه چندخطی هم دربارۀ این کتاب می‌نویسم.

معرفی کتاب اسطوره‌ها و افسانه‌های سرخپوستان آمریکا

ریچارد اِرداز و آلفونسو اُریتز، نویسندگان کتاب اسطوره‌ها و افسانه‌های سرخپوستان آمریکا، تلاش کرده‌اند تا از منابع گوناگون – که ذکر آن‌ها در آغاز هر حکایت می‌رود – مجموعه‌ای از حکایت‌های افسانه‌ای سرخپوستان را گردآوری کنند. حاصل کار آنان، کتاب حاضر، در چهار بخش تقسیم شده است:

بخش نخست: حکایاتی پیرامون آفرینش انسان

بخش دوم: سرزمینِ پیدایش، حکایاتی پیرامون آفرینش جهان

بخش سوم: چشمانِ روحِ بزرگ: حکایاتی دربارۀ خورشید، ماه و ستارگان

بخش چهارم: هفت‌خوانِ قهرمانان، غول‌ها و غول‌کُش‌ها

علاوه بر این افسانه‌ها و اسطوره‌ها، استاد گرانقدر دکتر ابوالقاسم اسماعیل‌پور، مترجم کتاب اسطوره‌ها و افسانه‌های سرخپوستان آمریکا، نیز بخشی با عنوان «دیباچه‌ای بر اسطوره‌های سرخپوستان امریکا» به ابتدای کتاب افزوده‌اند. این بخش ترجمه‌ای است از کتاب American Indian Mythology به‌قلم آلیس مریوت و کارول ک. ریچلین.

حکایت‌های این کتاب همان لطافت و دل‌نشینی زبان عامه را دارد؛ که داستان تاریخ است و سینه به سینه در میان سرخپوستان نقل شده و به امروز رسیده است. مطالعۀ این حکایت‌های اسطوره‌ای و افسانه‌ای، علاوه‌بر پژوهشگران حوزۀ اساطیر و ادبیات عامه، می‌تواند برای عموم مردم نیز جذاب باشد. سرخپوستان همیشه به ارتباط‌شان با طبیعت شناخته می‌شوند و در این حکایت‌ها هم می‌توان به‌روشنی پیوند آنان را دید.

چند بریده از کتاب را هم با هم بخوانیم.

سرخپوستان؛ از آسیا تا دنیای جدید

انسان‌شناسان، چنان‌که آرزو دارند، کاملاً آگاه نیستند که سرخپوستان امریکا نخستین‌بار کِی و چگونه و از کجای قارۀ آسیا وارد «دنیای جدید» شده‌اند. آنان به‌کمک علم دیرینه‌شناسی می‌دانند که هیچ نوع بقایای پیش‌انسانی در شمال یا جنوب قارۀ این نیمکره پیدا نشده است. تا آن‌جا که دانش عصر حاضر به ما اجازه می‌دهد، انسانِ اندیشه‌ورز یا هوموساپینس تنها گونۀ انسان‌واره‌ای بود که در دو قارۀ امریکا سکنی گزید.

این حقیقت که تنها بازمانده‌های زیست‌شناختیِ انسان نو تاکنون در «دنیای جدید» کشف گردیده، نشان می‌دهد که کوچ‌نشینی‌های انسان به این منطقه در آخرین مرحله، یا دست‌کم در متاخرترین مرحلۀ تکامل نوع بشر صورت گرفته است. انسان پیش از آن‌که مهاجرت‌های خود را آغاز کند، به یک گونۀ زیست‌شناختی مبدل شده بود. زیرگونه‌های انسانی در آن‌هنگام که دنیای جدید برای نخستین‌بار مسکون شد، می‌توانستند با یکدیگر آمیزش کنند یا خواست‌ها و امیال مشترک داشته باشند.

تاریخ‌های تخمینیِ ورود نخستین گروه کوچ‌نشینان به دو قارۀ آمریکا از دوهزار تا ده‌هزارسال پیش از مسیح است. در نزد انسان‌شناسان، تاریخ اخیر عموماً مقبولیت بیشتری دارد و اغلب آن‌ها می‌پذیرند که کوچ‌نشینی‌های مزبور احتمالاً تا سدۀ چهارم پیش از میلاد ادامه یافته است.

کوچندگانِ نخستین برای رسیدن به جهان نو (قارۀ امریکا) شاید راه درازی را پیموده‌اند؛ برخی از آنان احتمالاً از آسیای میانه آمده‌اند. برخی شاید از مسافت‌های کوتاه‌تری از آسیای شرقی کوچیده‌اند و احتمال این‌که آنان از طریق نقل و انتقالات با استفاده از تیرک و چلیک از جزایر اقیانوس آرام آمده باشند، هنوز رد نشده است.

گرگی؛ نجات‌دهندۀ انسان

یکی از مشکلاتِ جهانِ نخستین آن بود که بیش‌تر نیاکان خودخواه و سرکش بودند، برخی به‌صورت غول درآمده بودند و دشواری‌های بسیاری را فراهم می‌کردند. گاهی از روی حماقت کارهایی از آنان سر می‌زد. هرچند می‌دانستند که برای زنده‌ماندن باید شکار کنند، اما نمی‌دانستند که کدام‌یک از مخلوقات را شکار کنند، گاهی گوزن و گاهی آدمی را شکار می‌کردند و گوشت انسان را اشتباهاً می‌خوردند.

پس، «کردگارِ ازل» گفت: «اگر کار به همین منوال بگذرد، دیگر آدمی روی زمین نخواهد ماند.» و گرگی را گسیل کرد تا همۀ غول‌ها و دیگر موجودات اهریمنی نیاکان را هلاک کند و راه و چاره را به سرخپوستان بیاموزد.

گُرگی به اکناف زمین سفر کرد و به سرخپوستان راه و رسم زندگی را آموخت، زندگی را برای آنان سهل‌تر و بهتر کرد و بسیاری اعمال شگفت از آنان سر زد.

عنوان اصلی کتاب: American Indian Myths And Legends

عنوان فارسی: اسطوره‌ها و افسانه‌های سرخپوستان آمریکا

نویسندگان: ریچارد ارداز (Richard Erdoes) و آلفونسو اُریتز (Alfonso Oritz)

مترجم: دکتر ابوالقاسم اسماعیل‌پور

ناشر: نشر چشمه

نوبت انتشار: چاپ پنجم، بهار 1396

تعداد صفحات: 300 صفحه

قیمت: 22000 تومان

کتاب اسطوره‌ها و افسانه‌های سرخپوستان آمریکا تنها کتاب در زمینۀ اساطیر و افسانه‌ها نیست که در بخش معرفی کتاب وبلاگ عقاید یک گرگ درباره‌اش نوشته‌ام. اگر پیگیر این بخش باشید حتماً کتاب‌های خوب دیگری نیز در زمینۀ اساطیر ایران و جهان پیدا خواهید کرد. اگر کتاب خاصی مدنظرتان است برایم بنویسید تا در سریع‌ترین زمان ممکن معرفی‌اش کنم.

پ‌ن: تصویر یادداشت معرفی کتاب اسطوره‌ها و افسانه‌های سرخپوستان آمریکا را از صفحۀ اینستاگرام «موسسه فرهنگی کتاب پارسی» برداشته‌ام.