کتاب کابوسهای روسی چهارمین دفتر از مجموعه اشعار حسین پناهی است که با عنوان چشم چپ سگ توسط نشر دارینوش منتشر شده است. سالهاست که کتابهای حسین پناهی را نخواندهام؛ و نوشتن این یادداشت را فرصتی میدانم تا یکی از کتابهای او را مرور کنم. شما هم اگر دلتان برای حسین پناهی تنگ شده، با من همراه بمانید تا پس از مرور زندگینامۀ او، نمونههایی از شعرهای این دفتر را با هم بخوانیم.
زندگینامۀ حسین پناهی
- حسین پناهی روز ۶ شهریور ۱۳۳۵ در روستای دژکوه از توابعِ استان کهکیلویه و بویراحمد متولد شد.
- گرچه در کالبدشناسی پس از مرگ و بر اساس آزمایش DNA زمان تولدش ۶ شهریور ۱۳۳۹ تشخیص داده شد.
- پدرش علیپناه و مادرش ماهکنیز نام داشت.
- در سال ۱۳۳۷ پدرش را از دست داد. (چطور میشود؟! از دست این آزمایشهای DNA الکی!)
- در سال ۱۳۴۱ به مکتبخانۀ دژکوه رفت.
- در سال ۱۳۴۵ دورۀ ابتدایی را تمام کرد.
- در سال ۱۳۴۶ به سوق رفت تا کلاس ششم را آنجا بخواند.
- در سال ۱۳۴۷ به بهبهان رفت و سیکل گرفت.
- در سال ۱۳۵۱ به قم رفت تا طلبگی کند.
- در سال ۱۳۵۴ درس حوزه را رها کرد؛ به شوشتر رفت و یکسال در آنجا معلمی کرد.
- در سال ۱۳۵۵ در اهواز مقیم شد و به مشاغل گوناگونی مشغول شد.
- در سال ۱۳۵۶ به دژکوه برگشت و با شوکت ازدواج کرد.
- در سال ۱۳۵۷ دوباره به اهواز برگشت و در کتابخانهای مشغول بهکار شد.
- در همین سال اولین فرزندش، لیلا، متولد شد.
- در سال ۱۳۵۹ به جبهه رفت و در بخشهای فرهنگی مشغول بهکار شد.
- در همین سال دومین فرزندش، آنا، بهدنیا آمد.
- در سال ۱۳۶۰ به تهران مهاجرت کرد و بهمدت یکسال در یکی از مقبرههای خصوصی امامزاده قاسم ساکن شد.
- در این سال در گروه تئاتر آناهیتا فعالیت کرد.
- در سال ۱۳۶۱ برای نخستینبار نمایشنامهنویسی را تجربه کرد.
- یک گل و بهار را نوشت و نمایشِ خوابگردها را کارگردانی کرد.
- در سال ۱۳۶۲ آسانسور را نوشت.
- سپس تلهتئاتر سرودی برای مادران را نوشت و کارگردانی کرد.
- در سال ۱۳۶۳ سومین فرزندش، سینا، متولد شد.
- در همین سال برای نخستینبار بازی در تلهتئاترهای تلویزیونی را تجربه کرد.
- در سریالِ محلۀ بهداشت بازی کرد و بهسبکِ آمریکایی را نوشت.
- در سال ۱۳۶۴ به استخدام صداوسیما درآمد.
- در سریال گرگها بازی کرد.
- او در این سال دلشیر، و دو مرغابی در مه را نوشت.
- در سال ۱۳۶۵ برای اولینبار وارد بازیگری در سینما شد و در فیلمهای سینمایی گال، گذرگاه، و تیرباران بازی کرد.
- در همین سال در تلهتئاترهای دو مرغابی در مه، و آسانسور نیز بازی کرد.
- در سال ۱۳۶۶ سریال تلویزیونی ماجراهای رونالد و مادرش را کارگردانی کرد.
- سپس در تلهتئاتر در آیینۀ خیال بازی کرد.
- در سال ۱۳۶۷ نخستین شعرهایش را نوشت.
- در همین سال در فیلمهای سینمایی در مسیر تندباد، هِی جو، ارثیه، و نار و نِی بازی کرد.
- در سال ۱۳۶۸ مادرش را از دست داد.
- در این سال در فیلم سینمایی رازِ کوکب بازی کرد و مجموعۀ من و نازی را نوشت.
- در سال ۱۳۶۹ در دو فیلم سینمایی چاوش، و سایۀ خیال هنرنمایی کرد.
- برای ایفای نقش در فیلم سایۀ خیال دیپلم افتخار بهترین بازیگر جشنواره فجر را برد.
- و کتاب پیامبرانِ بیکتاب را نوشت.
- در سال ۱۳۷۰ علاوه بر نوشتن کتاب کابوسهای روسی در ۳ فیلم هم ایفای نقش کرد: اوینار، مردِ ناتمام، و مهاجر.
- در سال ۱۳۷۱ در فیلم سینمایی هنرپیشه بازی کرد و کتاب گوشِ بزرگِ دیوار را نوشت.
- در سال ۱۳۷۲ خروسها و ساعتها را نوشت، و من و نازی را منتشر کرد.
- در سال ۱۳۷۳ در دو فیلم سینمایی آرزوی بزرگ، و روزِ واقعه بازی کرد.
- در سال ۱۳۷۴ نوشتن، بازی و کارگردانی سریال بیبییون را برای تلویزیون برعهده گرفت. این سریال توقیف شد و چندسال بعد نسخۀ سانسورشدۀ آن بهنمایش درآمد.
- کتاب دو مرغابی در مه را نیز در این سال منتشر کرد.
- در سال ۱۳۷۵ آلبومی از دکلمههای حسین پناهی با نام ستارهها منتشر شد.
- و در سریالِ دزدان مادربزرگ نیز ایفای نقش کرد.
- در سال ۱۳۷۶ نمایش چیزی شبیه زندگی را بهروی صحنه برد.
- کتابهای چیزی شبیه زندگی، بیبییون، و خروسها و ساعتها را نیز در این سال منتشر کرد.
- در سال ۱۳۷۷ در فیلم سینمایی کشتی یونانی بازی کرد.
- در سال ۱۳۷۸ به نوشتن دیالوگهای سریال امام علی و بازی در آن پرداخت.
- در سال ۱۳۷۹ در سریال یحیی و گلابتون بازی کرد.
- در سال ۱۳۸۰ در سریال آژانس دوستی بازی کرد.
- در سال ۱۳۸۱ مجموعۀ نمیدانمها را نوشت.
- در سال ۱۳۸۲ در سریال آوازِ مه بازی کرد.
- در همین سال مجموعۀ سالهاست که مردهام را نیز نوشت.
- در سال ۱۳۸۳ تصمیم گرفت مجموعه کامل اشعارش را گردآوری کند.
- حسین پناهی در روز ۱۴ مرداد ۱۳۸۳ در منزل شخصیاش در خیابان جهانآرا بر اثر ایست قلبی (گزارش پزشکی قانونی) چشم از جهان فرو بست.
- پیکر او روز سهشنبه ۲۱ مرداد در دژکوه بهخاک سپرده شد.
- آلبوم دکلمۀ آخرین سرودههایش با نامِ سلام، خداحافظ توسط دارینوش منتشر شد.
- هفت دفتر و مجموعۀ کامل اشعار حسین پناهی با نام چشمِ چپِ سگ توسط موسسه فرهنگی هنری دارینوش در اردیبهشت ۱۳۸۴ منتشر شد.
تکههایی از شعرهای حسین پناهی از کتاب کابوسهای روسی
در این قسمت از یادداشت معرفی کتاب میخواهم چندخطی از شعرهای طولانی حسین پناهی را از کتاب کابوسهای روسی انتخاب کنم تا با هم بخوانیمشان.
وقتی مادری بمیرد
قسمتی از فرزندان خود را
با خود زیر گِل خواهد برد!
ما باید مادرانمان را دوست بداریم!
وقتی اخم میکنند وُ
بیدلیل وسایل خانه را بههم میریزند!
ما باید بدویم،
دستشان را بگیریم
تا مباد که خداینکرده
تب کرده باشند!
ما باید پدرانمان را دوست بداریم!
برایشان دمپاییِ مرغوب بخریم
و وقتی دیدیم به نقطهای خیره ماندهاند
برایشان یک استکان چای بریزیم!
باید دوست بداریم،
قبل از آنکه
همهچیز به خاطره مبدل گردد!
تا طوفان نباشی
نمیتوانی احساساتِ طوفانهای دیگر را درک کنی!
پدرم تلاش میکرد تا یک نوع ماهی در خشکی پرورش دهد
و سرانجام بعد از شکستهای پیدرپی
به این نتیجه رسید
که آسمان یک دریای باژگونهست وُ
پرندگان اکثراً ماهی هستند!
ما ماهیهای اوزونبرون
محکوم به ماهیتابۀ واقعیتیم!
پس اینها همه اسمش زندگی است…
دلتنگیها،
دلخوشیها،
ثانیهها،
دقیقهها…
حتی اگر تعدادشان
به دو برابرِ آن رقمی که برایت نوشتهام برسد!
ما زندهایم
چون بیداریم!
ما زندهایم
چون میخوابیم
و رستگار وُ سعادتمندیم
زیرا هنوز بر گسترۀ وسیعِ ویرانۀ وجودمان
پانشینی برای گنجشکِ عشق باقی گذاشتهایم!
ما را
با دوستداشتن
از خانۀ خدا به زمین فرستادهاند!
و در کتاب گناهان کبیره
برای انسان
چه گناهی را سراغ داری
که بزرگتر از تکرارِ تجربههایش باشد؟
پس عشق
اغراقِ مقدسِ سادهترین نیازهای سالمِ بشریست!
عشق
این آتش!
این بیقراریِ جاوید!
چه مصیبتی!
چه مصیبتی!
رنجِ داستایفسکی را بکشی
بیآنکه سطری جنایت و مکافات نوشته باشی
و دلخوشِ حواسپرتیهای چخوفانهات باشی
بیآنکه خالقِ حتی یک مرغ دریایی باشی
با من بلندبلند بخند
تا همسایههای شک کنند به اینکه
نکند ما خوشبختیم!
اگر دلیل دوستیها صرفاً دانش آدم باشد
کتابخانهها
شایستهترین دوست در دوستی خواهند بود…
زیرا پای دلت را لگد نمیکنند
و قند و چاییات را هدر نمیدهند
و بهموقع ساکتند
و بهموقع حرف میزنند…
سختیِ زندگی
فقط در همین صد سالِ اول زندگی است!
بعد همهچیز درست خواهد شد!
مطمئن باش!
همچنان که من مطمئنم
و به همین دلیل است که اکنون
درِ دومین قوطیِ سیگارِ زَرم را باز کردهام!
در یک نگاه
عنوان: کابوسهای روسی
شاعر: حسین پناهی
مجموعه: چشم چپ سگ (دفتر چهارم)
ناشر: دارینوش
اولین انتشار: بهار ۱۳۸۴
نوبت انتشار: چاپ سوم ۱۳۸۹
تعداد صفحات: ۱۲۰ صفحه
قیمت: ۳۰۰۰۰ تومان
شما کدام شعر از حسین پناهی را از الان در خاطر دارید؟ لطفاً برایم بنویسید تا یادداشت معرفی کتاب کابوسهای روسی حسین پناهی پُربارتر شود. ممنونم.