کتاب چهارمقاله نوشته کیست؟ این کتاب را ابوالحسن نظام‌الدین (یا نجم‌الدین) احمد بن عمر بن علی سمرقندی مشهور به نظامی عروضی نویسنده و شاعر قرن ششم هجری است. وی به دربار ملوک غوریۀ بامیان مختص و معاصر خیام و امیر معزی است. متاسفانه از اشعار نظامی عروضی به‌جز چند قطعه باقی نمانده است. چهارمقاله اثر منتثور نظامی عروضی است که به‌دست ما رسیده است.
پس از پاسخ‌دادن به سوال چهارمقاله از کیست، اکنون درباره خود این کتاب و موضوع مقالات آن خواهم نوشت.
موضوع کتاب چهارمقاله چیست؟
نام اصلی این کتاب ظاهراً مجمع‌النوادر بوده، ولی چون دارای چهار مقالت است به نام چهارمقاله شهرت یافته است. این کتاب بین سال‌های 551 و 552 هجری قمری تالیف شده است. پس تاریخ تالیف کتاب چهار مقاله قرن ششم هجری است.
این کتاب یک مقدمه و چهار بخش یا مقالت دارد. مقدمه کتاب پس از حمد خدا، پنج فصل دارد: اول در ذکر و مدح پادشاهان غور معاصر مولف، و فصول بعد در چگونگی آفرینش مخلوقات از جماد و نبات و حیوان و انسان، و نیز حواس ظاهر و قوای باطن، و در پایان مقدمه مولف حکایتی نقل کرده است.
عنوان مقالت‌های کتاب
مقالت اول: در ماهیت دبیری و کیفیت دبیر کامل، و آنچه بدین تعلق دارد
مقالت دوم: در ماهیت علم شعر و صلاحیت شاعر
مقالت سوم: در علم نجوم و غزارت منجم در آن علم
مقالت چهارم: در علم طب و هدایت طبیب
اطلاعات کتاب
عنوان: چهار مقاله
نویسنده: احمد بن عمر بن علی نظامی عروضی سمرقندی
تصحیح: دکتر محمد معین
ناشر: صدای معاصر
نوبت انتشار: این کتاب در سال‌های مختلف از سوی ناشران روانه بازار شده است و نمی‌توان دقیق نوشت که آخرین چاپ از کدام ناشر و در چه سالی بوده است.
موضوع: متون کهن فارسی – کتاب‌های نثر فارسی قرن ششم
تعداد صفحات: 140 صفحه
قیمت کتاب چهار مقاله نیز مشخص نیست. چاپ‌های آخر این کتاب حدود 50 تا 500 هزارتومان قیمت داشته‌اند! طرح‌های جلد کتاب نیز در چاپ‌های مختلف تفاوت داشته‌اند؛ تصویر این یادداشت همان طرح جلدی است که من دارم. کتاب چهارمقاله مترجم ندارد. این کتاب به‌زبان فارسی در قرن ششم هجری تالیف شده است. تصحیح مجدد و بازنویسی و شرح این کتاب را محمد معین براساس نسخه‌ای که به‌سعی و اهتمام و تصحیح محمد قزوینی در سال 1327 قمری در قاهره چاپ شده بود، انجام داده است.
علاوه‌بر نسخه‌ای که این‌جا معرفی شد؛ نشر اساطیر چهارمقاله با تصحیح محمد قزوینی را منتشر کرده است. نشر آمه نیز نسخه‌ای از کتاب را به‌کوشش کامل احمدنژاد منتشر کرده است. چون کتاب در بازار موجود است، لینک دانلود PDF کتاب چهارمقاله را این‌جا قرار نمی‌دهم.