دیوان مولانا سیف‌الدین ابوالمجاهد محمد الفرغانی، تا جایی که من اطلاع دارم و تا امروز، تنها توسط استاد ذبیح‌الله صفا تصحیح شده است. این کتاب در 3 جلد (یک مجلد) ابتدا در سال 1341 توسط دانشگاه تهران، و سپس در سال 1364 توسط نشر فردوسی منتشر شد. نسخه‌ای از دیوان سیف فرغانی که این‌جا می‌توانید دانلود کنید، همان نسخۀ سال 1367 نشر فردوسی است. البته نشر فردوس در سال‌های گذشته این کتاب را چاپ کرده و نسخۀ کاغذی آن نیز در بازار موجود است.
دربارۀ سیف فرغانی در تذکره‌ها مطلبی نیامده و اطلاعات زندگی او را تنها می‌توان از دیوان اشعار سیف فرغانی استخراج کرد. ذبیح‌الله صفا در مقدمۀ خود بر این کتاب، تلاش کرده تا در حد امکان اطلاعات زندگی سیف فرغانی را استخراج و مکتوب کند. تا جایی که مشخص است، سیف از شاعران قرن هفتم هجری است و در سال‌های آغازین قرن هشتم نیز زنده بوده است. او شاعری متصوف است و هیچ‌گاه در مدح حاکمان و بزرگان شعر نسروده است. وی علاقه قلبی شدیدی هم نسبت به حضرت سعدی داشته و در دیوانش به‌کرّات به ابیات او تضمین کرده است.
نمونه‌هایی از اشعار دیوان سیف فرغانی
دیوان سیف مجموعه‌ای است از قصیده، قطعه، غزل و رباعی که تعداد ابیات آن بیش از یازده‌هزار بیت است. من این‌جا به ذکر چند شعر از او بسنده می‌کنم تا علاقه‌مندان به شعر کهن فارسی پس از دانلود کتاب، خود از خواندن اشعار او لذت ببرند.
احتمالاً شما این شعر معروف سیف فرغانی را شنیده‌اید و شاید آن را بهترین شعر سیف فرغانی بدانید. پس با این شعر آغاز می‌کنم؛ و با چند بیت گلچین از میان اشعار او کارم را به‌پایان می‌برم.
هم مرگ بر جهان شما نیز بگذرد – هم رونق زمان شما نیز بگذرد
وین بوم محنت از پیِ آن تا کند خراب – بر دولت آشیانِ شما نیز بگذرد
بادِ خزانِ نکبتِ ایام ناگهان – بر باغ و بوستان شما نیز بگذرد
آب اجل که هست گلوگیر خاص و عام – بر حلق و بر دهان شما نیز بگذرد
ای تیغ‌تان چو نیزه برای ستم دراز – این تیزی سنان شما نیز بگذرد
چون داد عادلان به جهان در بقا نکرد – بیداد ظالمان شما نیز بگذرد
در مملکت چو غرّش شیران گذشت و رفت – این عوعو سگان شما نیز بگذرد
آن‌کس که اسب داشت غبارش فرونشست – گردِ سُمِ خران شما نیز بگذرد
بادی که در زمانه بسی شمع‌ها بکشت – هم بر چراغ‌دان شما نیز بگذرد
زین کاروانسرای بسی کاروان گذشت – ناچار کاروان شما نیز بگذرد
ای مفتخر به طالع مسعود خویشتن – تاثیر اختران شما نیز بگذرد
این نوبت از کسان به شما ناکسان رسید – نوبت ز ناکسان شما نیز بگذرد
بیش از دو روز بود ازآنِ دگرکسان – بعد از دو روز از آن شما نیز بگذرد
بر تیر جورتان ز تحمل سپر کنیم – تا سختی کمان شما نیز بگذرد
در باغ دولت دگران بود مدتی – این گل ز گلستان شما نیز بگذرد
آبی‌ست ایستاده درین خانه مال و جاه – این آبِ نارَوان شما نیز بگذرد
ای تو رمه سپرده به چوپان گرگ‌طبع – این گرگی شبان شما نیز بگذرد
پیل فنا که شاه بقا مات حکم اوست – هم بر پیادگان شما نیز بگذرد
ای دوستان خوهم که به نیکی دعای سیف – یک روز بر زبان شما نیز بگذرد
از چنین دادوستد سود چه باشد چو به من – ندهی بوسه، وگر من بدهم نستانی
خستۀ تیغ غمت را به‌بلا بیم مکن – کُشته را چند به شمشیر همی ترسانی؟
سیف فرغانی از عشق بپرهیز و منه – پا در آن کار که بیرون‌شد از آن نتوانی
چو چشم و ابرویش دیدی ز مژگانش مشو غافل – بترس ای غافل از مستی که تیرش در کمان باشد
بوسۀ تُست جان و من مُرده – نیست آسان به مُرده جان دادن
دلم خسته کردی به هجران خویش – لبت خسته بادا به‌دندانِ من!
بی‌خود بدین بساط قدم نِه که راه نیست – هشیار را به مجلس مستان عشق یار
از لباس بخت عریانم وگرنه کردمی – دست در آغوش او بی‌زحمت پیراهنش
تا کی کند چو گاوان در ما زبان‌درازی – کوته‌نظر که دارد طبع درازگوشان
عشق را می‌نوشم و غم می‌خورم، پاینده باد – بر من این نعمت که هم می‌نوشم و هم می‌خَورم
هرچه هست اندر جهان گر دشمنت باشد، مخور – از حوادث غم، چو هستی در امانِ نیستی
بر سر کوی تو در قید وفای خویشم – ورنه نارفتنم ای دوست ز بی‌پایی نیست
گفتی از اهل زمان نیست وفایی کس را – بنده را هست ولیکن چو تو فرمایی نیست
ملک عالم بر در دل رفت درویش تُرا – گفت رو بیرون در بنشین که جا مستغرقست
دانلود کتاب
عنوان: دیوان سیف فرغانی (3 جلد در 1 مجلد)
مصحح: ذبیح‌الله صفا
ناشر: فردوس
نوبت انتشار: چاپ دوم 1364
موضوع: شعر فارسی قرن هفتم – شاعران ایرانی قرن هفتم هجری
تعداد صفحات: 913 صفحه
حجم فایل: 163 مگابایت
برای دانلود دیوان سیف فرغانی با تصحیح ذبیح‌الله صفا روی لینک کلیک کنید. برای دانلود کتاب‌های کمیاب زبان و ادبیات فارسی و آشنایی با بهترین کتاب‌های ادبیات وارد بخش معرفی کتاب وبلاگ شوید.