یکی از کهن‌ترین حماسه‌های جهان، و مقدس‌ترین حماسه اسطوره هندیان مهابهارات است. در روایت چنین آمده که شاعری به‌نام ویاسا این داستان را سروده است و وایسامپایانا آن را در حضور جانامجایا (پادشاه بهارات که داستان در زمان حکم‌رانی او روایت می‌شود) می‌خواند. در آغاز باید به این نکته اشاره کنم که خواندن کتاب مهابهارات، و دنبال‌کردن داستان آن به‌دلیل دشواری نام شخصیت‌ها و مکان‌ها آسان نیست و نمی‌توانید آن را به‌مانند یک رمان بخوانید و جلو بروید.
داستان مهابهارات درباره چیست؟
این بخش را با کمک مقدمه مترجم کتاب، فرنوش اولاد، می‌نویسم:
مهابهارات سرگذشت ستیز و نبرد دو خانواده کوروها و پانداواها، که از یک دودمان هستند، بر سر جانشینی است. گرچه هردو از یک خاندان هستند، کوروها خانواده‌ای باستانی و پانداواها اشرافی نوظهور بودند.
این داستان در هنگام مراسمی روایت می‌شود که جانامجایا پسر پاریکشیتا و نوۀ ارجونا به کین‌خواهی پدر خویش برای کشتن تاکشاکا، شاهزاده ناگا، برپا می‌دارد. داستان با شاه کورو، پراتیپا، آغاز می‌شود، او که در کهن‌سالی فرزندی نداشت، با ملکه‌اش سرزمین هاستی‌ناپورا را ترک کرد و به جنگل رفت. آن‌ها در جنگل صاحب پسری شدند و او را سانتانو نامیدند…
این اثر حماسی طولانی فقط گویندۀ داستان اصلی نیست و شخصیت‌های داستان اصلی داستان‌های فرعی بسیاری مانند قصه‌های نالا و دامایانتی، ساویتری و ساتیاوان و چندین قصه دلپذیر دیگر را راویت می‌کنند که آن‌ها هم به‌نوبۀ خود حاوی پندها و آموزه‌های فراوان‌اند.
کتاب مهابهارات چه زمانی سروده شده است؟
مهابهارات سروده‌ای حماسی از سدۀ پنجم یا ششم پیش از میلاد به‌زبان سنسکریت است. مهابهارات با بیش از صدهزار بیت بلندترین سرودۀ حماسی جهان است. کار نوشتن این کتاب تا سدۀ سوم یا چهارم میلادی ادامه داشته است. برخی از مورخان موضوع این حماسه را الهام‌گرفته از نبرد میان مردمان آریایی و دراویدی در هزارۀ دوم پیش از میلاد می‌دانند.
ترجمه‌های فارسی کتاب مهابهارات
نخستین ترجمۀ فارسی در اواخر قرن دهم هجری به‌کوشش نقیب‌خان، ملا عبدالقادر بدایوانی و سلطان تهانیسری در دورۀ اکبرشاه انجام گرفت و اکبرشاه آن را رزم‌نامه خواند و دستور به نگارگری‌اش داد.
ترجمه‌های قدیمی دیگر:
- ترجمه‌ای به‌نثر فارسی به‌قلم داراشکوه پسر شاه‌جهان و برادر اورنگ‌زیب عالم‌گیر
- ترجمه‌ای منظوم به‌فارسی از حاجی ربیع انجب
- ترجمه ملااحمد کشمیری
- افزودن دوباب منظوم به رزم‌نامه توسط فیضی فیاض، ملک‌الشعرای دربار اکبرشاه و برادر ابوالفضل علامی
متاسفانه ترجمه فارسی کامل مهابهارات در دست نیست. کتابی هم که در این یادداشت معرفی خواهم کرد، ترجمه‌ای است از خلاصۀ 500 صفحه‌ای که ویلیام بلیک به انگلیسی انجام داده و در دانشگاه کالیفرنیا منتشر شده است. اصل این حماسه پنج‌هزارصفحه است؛ ولی بلیک تلاش کرده است که آن را در 500 صفحه به‌گونه‌ای بازنویسی کند که اصل داستان آسیب نبیند.
اطلاعات کتاب
عنوان اصلی: Mahabharata
عنوان فارسی: مهابهارات؛ حماسۀ ملی و اساطیری هند
بازنویسی به انگلیسی: ویلیام بلیک
مقدمه‌نویس: بی. ای. وَن نوتن
تصویرگر: شرلی ترمیت
مترجم: فرنوش اولاد
ناشر: چرخ (وابسته به نشر چشمه)
نوبت انتشار: چاپ اول 1401 (در نشر چرخ)
موضوع: حماسه هندی – اساطیر هندی
تعداد صفحات: 428 صفحه مصور
قیمت: 175000 تومان
کتاب مهابهارات با ترجمۀ فرنوش اولاد پیش از این در سال 1398 توسط نشر چشمه منتشر شده، به چاپ دوم رسیده بود. سپس انتشار آن به نشر چرخ (وابسته به نشر چشمه) سپرده شد. امیدوارم پاسخ سوال‌هایتان را درباره حماسه هندی مهابهارات گرفته باشید.