کتاب عقاید یک دلقک هاینریش بل آن‌قدر نزد کتاب‌خوانان ایرانی آن‌قدر شناخته‌شده است که نیازی به معرفی نداشته باشد. هدف از نوشتن این یادداشت هم تنها نگاهی اجمالی به این کتاب و مرور بخش‌هایی از آن است.
داستان کتاب عقاید یک دلقک
برای شناخت بیش‌تر رمان عقاید یک دلقک ابتدا نگاهی به بخش‌هایی از پیشگفتار مترجم در آغاز این کتاب می‌اندازیم:
عقاید یک دلقک، یک «من‌روایت» است و راوی یک دلقک، یک بازیگر پانتومیم. دلقک، مانند دلقک‌های درباری اجتماع فئودالی، مجاز است با حرکات و کلمات، حقایق تلخ را ملموس کند و به زبان بیاورد. با صورتی سفیدکرده، بی‌حرکت و چند خط سیاه و چشمان خالی، تمام خصوصیات و شخصیتش را از دست می‌دهد. دلقک خودش، امیدهایش، شادی‌ها و دردهایش را زیر نقاب این صورت سفیدکرده پنهان می‌کند تا بتواند حقایق مسخره را در ظاهر دلقکی نشان بدهد.
ماسک پانتومیم به روایت‌کننده امکان می‌دهد که در پس پردۀ دلقکی، حقیقت بی‌چون‌وچرا را بازگو کند. برخورد دراماتیک عقاید یک دلقک که واقعیت و حقیقت عشق را آشکار می‌کند همراه با اخلاق و سبک زندگی اجتماع بورژوا و کاتولیک زمان، موضوع رمان است.
رمان بل در عین حال یکی از داستان‌های عشقی و موثر در ادبیات جدید است. داستان دو انسانی که به این سبب ناکام می‌شوند که یکی از آن‌ها به سنن و عقاید نقلی بیش از دیگری وابسته است. داستانی عشقی که در آن با احساس خصوصیت ابتدایی و سادگی عشق، چشم‌ها تیزتر می‌شود برای درک آن‌چه در اطراف است، آن‌چه خارج از دنیای دلقک و معشوقه‌اش می‌گذرد، آن‌چه دروغ و مزورانه و در عین حال فی‌نفسه ترحم‌آور است. من‌روایت بودن رمان، کشش بی‌اندازۀ آن را به‌طرز غریبی عمیق می‌کند. زیرا هر کدام، هرآن‌چه حکایت می‌شود، هر تعمق و نظارت، هر تجربه، فورا از حکایت محض به واقعه‌ای بی‌واسطه تبدیل می‌شود.
سبک هاینریش بل در کتاب عقاید یک دلقک حداکثر سادگی خود را به‌دست آورده است. انتقاد اجتماعی‌اش خالی از هر گونه رنگ‌وبوی ایدئولوژیک یا دفاع ایدئولوژیک است. این انتقاد به تمام آن‌چه قوۀ تشخیص را از انسان می‌گیرد، آن‌چه باید طبق آن زندگی کند، آن‌چه مدعی است سعادت دو جهان را نصیب انسان می‌کند، بدبین است و به هیچ‌چیز جز انسان با ضعف‌ها و سادگی‌اش اعتقاد ندارد.
بریده‌هایی از رمان عقاید یک دلقک
نوشتن خلاصه کتاب عقاید یک دلقک مزه مطالعه‌اش را کاهش می‌داد! برای همین به ذکر این چند بریده از کتاب هاینریش بل اکتفا می‌کنم.
«دلقکی که به می‌خوارگی بیفتد زودتر از یک شیروانی‌ساز مست سقوط می‌کند.»
«تو اصلا چه می‌خواهی؟
گفتم: تو را می‌خواهم. و من نمی‌دانم آیا به یک زن بالاتر از این هم می‌شود چیزی گفت.»
«برای مردم هیچ‌چیز ناراحت‌کننده‌تر از دلقکی نیست که احساس هم‌دردی برمی‌انگیزد.»
«احساساتی بودن نتایجی شیطانی می‌تواند به بار بیاورد. انسان نباید کاری به کار لحظات داشته باشد، هرگز نباید آن‌ها را تکرار کند.»
«پرسید: راستی تو چه‌جور آدمی هستی؟
گفتم: یک دلقک، و لحظات را جمع‌آوری می‌کنم. خداحافظ.»
نگاه آخر
رمان عقاید یک دلقک یکی از قوی‌ترین داستان‌های عشقی ادبیات جهان به‌شمار می‌رود. دلقک قادر است حقایق تلخ را با حرکات و کلمات ملموس کند و به زبان بیاورد و امیدها، شادی‌ها و دردهایش را زیر نقاب این صورتک سفید پنهان کند تا بتواند حقایق واقعی را در ظاهر دلقکی نشان بدهد.
کتاب عقاید یک دلقک اثر هاینریش بل را شریف لنکرانی ترجمه و انتشارات علمی و فرهنگی منتشر کرده است. قیمت کتاب در چاپ دوم (سال 1394) 10.000 بوده است. این کتاب در چاپ جدید 25.000 تومان قیمت‌گذاری شده است. البته کتاب عقاید یک دلقک ترجمه محمد اسماعیل‌زاده نیز توسط نشر چشمه و با قیمت 48.000 تومان منتشر شده است. امیدوارم از مطالعه این یادداشت کوتاه معرفی کتاب وبلاگ عقاید یک گرگ لذت برده باشید.