اگر احساس می‌کنید به میانسالگی نزدیک شده‌اید و این مسئله اذیت‌تان می‌کنم، کتاب راهنمایی فلسفی برای میانسالی کیه‌ران ستیا را بخوانید! این کتاب از چشم‌انداز فلسفی و روان‌شناختی به بحران میانسالی نگاه کرده، آن را از چندین زاویه بررسی می‌کند.
آن‌چه در این کتاب خواهید خواند، به‌طور خلاصه، این‌ها هستند:
- مختصر تاریخچه‌ای از بحران میانسالی
- اینه زندگی؟
- خُسران
- مرور ایام
- چشمداشتی، چیزی
- در دم زیستن
پایان کتاب نیز با نتیجه‌گیری و یادداشت‌هاست. برویم و بریده‌هایی از متن کتاب را بخوانیم.
مختصر تاریخچه‌ای از بحران میانسالی
فیلیپ لارکین، شاعر و کتابدار، نوشته: «اولین همخوابگی / سال 1963 اتفاق افتاد / (که به‌نسبت دیر بوده برایم).» مبدا بحران میانسالی را نیز می‌توان به‌همین اندازه دقیق تعیین کرد. سال 1965، الیوت ژاکِ روانکاو مقاله‌ای با عنوان «مرگ و بحران میانسالی» منتشر کرد و این اصطلاح را در مقاله‌اش به‌کار برد.
ژاک برای تشریح این بحران از یکی از بیمارانِ سی‌وچندساله‌اش نقل‌ِقول می‌کند:
او گفت: زندگی تابه‌حال مثل یک سربالاییِ بی‌پایان بوده که چشم‌انداز مقابل آن هیچ نبوده الّا دوردستِ افق. حال انگار ناگهان به نوکِ بلندی رسیده‌ام و در مقابلم سرازیری‌ای است که ته جاده در آن پیداست –اگرچه می‌پذیرم که خیلی دور- اما به‌روشنی در انتهای جاده مرگ پیداست.
نویسنده در ادامه این بخش، تاریخچه بحران میانسالی را دوران پیشاتاریخ می‌کشاند.
اولین قانون پیشگیری از بروز بحران میانسالی
باید توجهتان معطوف به چیزی غیر از خودتان باشد. اگر هیچ‌چیز برایتان مهم نباشد الا رفاه شخصی، و اگر سخت دل‌مشغول خودتان باشید، چیز زیادی نمی‌ماند که حالتان را خوب کند.
سخنی از شوپنهاور از کتاب راهنمایی فلسفی برای میانسالی
راستی‌که کار و تشویش و تنش و دردسر، سهم تقریباً هرکسی در سراسر عمر اوست. و با این حال، اگر هر مطالبه‌ای به‌محض پدیدآمدنش برآورده می‌شد، افراد چطور زندگی‌شان را می‌گذراندند؛ و اوقات‌شان را چگونه سپری می‌کردند؟
خُسران
آرزوی داشتن یک زندگی بی‌خسران به آرزوی ایجاد ضعفی اساسی در دنیا یا در سطح تعامل ما با آن می‌مانَد، و این یعنی محدودیتی چشمگیر در افق‌های پیرامون‌مان.
پس به خودتان بگویید: اگرچه شاید حسرتِ حسرت‌هایم را بخورم و آرزو کنم که هیچ آرزوی برآورده‌نشده‌ای نداشته باشم، دست آخر نمی‌خواهم به داشتنِ آرزوهایی بسنده کنم که مطمئنم برآورده خواهند شد. احساس خسران احساسی واقعی است؛ اما احساسی است که باید به آن تن بدهیم، نه اینکه خود را از شرش خلاص کنیم. خسران‌هایتان را با آغوش باز بپذیرید و به آنها به‌چشم هزینه‌ای منصفانه نگاه کنید که در ازای مابقی زندگی‌تان می‌پردازید.
به‌قول نورا افرون
«هر ایرادی که در سی‌وپنج‌سالگی به بدنتان می‌گیرید، در چهل‌وپنج‌سالگی دلتان برایش لَک می‌زند.»
مسئله صرفاً ازدست‌دادن بروُرو نیست. فقط بخشی از سوگواری ما برای جوانیِ ازدست‌رفته‌مان به زیبایی و این‌جور مسائل برمی‌گردد. سالخوردگی با خودش نبودِ انرژی و بنیه و سرزندگی را نیز به‌همراه می‌آورد. قابلیت‌های جسم زایل می‌شود. سالخوردگی مظهر ملموسی است از کاهش تدریجیِ امید به آینده‌ای بهتر.
در مقابل، جوانی مترادف است با قوای کاستی‌ناپذیر و به همان اندازه آینده‌ای مملو از امکان‌ها، طوری که انگار تا همیشه چنین خواهد بود.
درسی برای زندگی از کتاب راهنمایی فلسفی برای میانسالی
قبل از آنکه خانه‌تان را بکوبید، مجدداً فکر کنید. آیا چیزی که از آن متنفرید فضای داخلی خانه است یا این واقعیت که خانه دیوار دارد؟
مرور ایام
اشتباه، بدبیاری، شکست: انتخاب‌هایی که نباید می‌کردید؛ مصائبی که نمی‌بایست متحمل می‌شدید؛ و نقشه‌هایی که چنان‌که باید از آب درنیامد. احدی نیست که به میانسالی برسد و از هریک از این‌ها سهمی نبرد.
سوال این‌جاست که حال چه باید کرد؟ دربرابر موقعیت‌هایی که زندگی برخلاف انتظار ظاهر می‌شود چه احساسی باید داشت؟ فلسفه نمی‌تواند گذشته را تغییر بدهد؛ اما می‌تواند یاری‌مان کند تا با آن کنار بیاییم.
سخنی از سیمون دوبووار
غمگنانه به کل کتاب‌هایی که خوانده‌ام فکر می‌کنم، به کل جاهایی که دیده‌ام، کل دانشی که انباشته‌ام، و اینکه دیگر از این بیشتر خبری نخواهد بود. تمام آن موسیقی‌ها، نقاشی‌ها، فرهنگ‌ها، و تمام آن مکان‌ها: و ناگهان، هیچ.
جمله معروف اپیکور درباره مرگ
لذا مرگ، این مخوف‌ترین عارضه، را به هیچ می‌گیریم، چون مادامی‌که ما هستیم مرگ با ما نیست؛ حال آنکه وقتی مرگ سر برسد، آن‌گاه ما نیستیم. پس نه زندگان را پروای آن است و نه مردگان را. چراکه نزد دستۀ اول وجود ندارد، و دستۀ دوم خود دیگر وجود ندارند.
اطلاعات کتاب
عنوان اصلی: Midlife: A Philosophical Guide [2017]
عنوان فارسی: راهنمایی فلسفی برای میانسالی
نویسنده: کیه‌ران ستیا (Kieran Setiya)
مترجم: احسان سنایی اردکانی
ناشر: نشر گمان
نوبت انتشار: چاپ اول پاییز 1402
مجموعه: خرد و حکمت زندگی (19)
موضوع: بحران میانسالی – جستار فلسفی – روان‌شناسی – کتاب‌هایی درباره مرگ
تعداد صفحات: 180 صفحه
قیمت: 145000 تومان
این کتاب برای اینکه فکرتان را متمرکز کنید و بیشتر با این بحران آشنا شوید خوب است؛ ولی عالی نیست. درکل، جمع‌بندی‌های آمده در کتاب را چندان منسجم ندیدم و به‌نظرم نویسنده اندکی پراکنده و آشفته قالب‌بندی کرده بود. شما چطور؟ کتاب راهنمایی فلسفی برای میانسالی را خوانده‌اید؟ نظرتان درباره‌اش چه بود؟