مهم‌ترین هدف زندگی اجتماعی چیست؟ یکی از برجسته‌ترین آثار افلاطون، یعنی کتاب جمهوری برای پاسخ‌دادن به این سوال و پرسش‌های مشابه نوشته شده است. افلاطون، از زبان سقراط، چنین سوال‌هایی را مطرح می‌کند و ضمن پاسخ به آنها، تلاش می‌کند قوانین آرمان‌شهر و اتوپیای معروف خود را تبیین کند.
مترجم کتاب جمهور در مقدمه خود می‌نویسد: دربارۀ سازمان سیاسی جامعه، افلاطون بارها، مخصوصاً در دو کتاب بزرگ خود «جمهوری» و «قوانین»، به‌تفصیل تمام سخن گفته، ولی هستۀ مرکزی همۀ آن سخن‌ها این جملۀ معروف است: «اگر در جامعه‌ها فیلسوفان زمامدار نشوند، یا زمامداران به‌راستی دل به فلسفه نسپارند، و اگر فلسفه و قدرت سیاسی با یکدیگر توام نشوند… بدبختی جامعه‌ها، و به‌طور کلی بدبختی نوع بشر، به پایان نخواهد رسید.»
وی در جایی دیگر می‌نویسد: فلسفۀ افلاطون بر پایۀ اخلاق استوار است: پژوهش‌های سقراط دربارۀ قابلیت‌های انسانی مبدا کار اوست، و او با دنبال کردن آن پژوهش‌ها توانسته است نخستین طرح روش دیالکتیکی خود را بریزد و نظریۀ «ایده» را پدید آورد.
می‌دانیم که پایۀ اصلی فلسفه سقراط «شناختن خود» است؛ و افلاطون با دنبال کردن مسیر اندیشۀ استاد خود توانسته پژوهش‌های خود را در زمینۀ اخلاق در سه فصل دسته‌بندی کند:
- غایت زندگی اخلاقی: رسیدن به خودِ خوب یا خوبِ برترین؛
- تحقق «خوب» در فرد: قابلیت؛
- تحقق «خوب» در جامعه: دولت (جامعۀ سیاسی) به‌معنی راستین.
زن در کتاب جمهور افلاطون
شاید بسیاری از خوانندگان از دیدگاه‌های افلاطون دربارۀ زنان عصبانی شوند، ولی ابتدا باید به زمان نگارش این کتاب دقت کنیم. اتفاقاً از نظر من افلاطون در زمان خود نظرات بسیار پیشروانه و متجددانه‌ای نسبت به جایگاه زنان داشته است. او گاهی زنان را از مردان پایین‌تر می‌داند، ولی این تفکر در نوشته‌های او هست که زن می‌تواند رهبر سیاسی، فیلسوف، پاسدار جامعه، مبارز و حامی اتوپیا و… باشد؛ تنها کافی‌ست مانند مردان این قابلیت را در خود بپروراند.
بررسی دقیق‌تر این موضوع را به متخصصان و صاحب‌نظران حوزه می‌سپارم! من در حد مطالعۀ خودم از این کتاب خواستم چندخطی درباره‌اش بنویسم.
داستان کتاب جمهوری افلاطون
گروهی از دوستان سقراط از او دعوت می‌کنند تا در یک دورهمی دوستانه شرکت کند. این گفت‌وگوی دوستانه ابتدا با طرح سوال «عدالت چیست؟» آغاز می‌شود. آنها مباحثه‌شان را با تعریف عدل و ظلم و تفاوت آنها شروع می‌کنند و کم‌کم بنیان جامعۀ برتر از دیدگاه افلاطون (از زبان سقراط) ریخته می‌شود.
افلاطون در این کتاب از شیوۀ پرسش و پاسخ سقراطی کمک می‌گیرد، مدام به پرسش‌ها پاسخ می‌دهد، و دیگر حاضران در جلسه را متقاعد می‌کند که حق با اوست. گویا حاضران در آن دورهمی از سقراط و روش او خوششان می‌آید، ولی شاید این روش برای خواننده کمی اعصاب‌خردکن باشد! این هم نظر شخصی من بود!
«جمهوری» مجموعه‌ای از 10 کتاب است که در ادامه فهرست مهم‌ترین موضوعات مطرح‌شده در هر کتاب را خواهم نوشت.
کتاب نخست
- جشنی که نخستین‌بار برگزار می‌شود
- در خانه کفالس
- عدالت چیست؟
- عدالت ادای دین است
- عدالت سود رساندن به دوستان و زیان رساندن به دشمنان است
- عدالت چیزی است که برای قوی سودمند باشد
- ظلم کامل سودمندتر از عدل است
- ظالم دانا و خردمند است و عادل نادان و ابله
- عدل قابلیت دانایی است، ظلم فساد و نادانی
- ظلم نیرومندتر است یا عدل؟
- قابلیت چیست؟
- عدل قابلیت روح است و ظلم عیب و فساد آن
- نتیجۀ بحث
کتاب دوم
- خود عدالت چیست و خود ظلم کدام است؟
- عدالت و منشا آن
- عادل نیکبخت‌تر است یا ظالم؟
- سقراط جامعه‌ای نو تاسیس می‌کند
- در جامعه هیچ‌کس نباید بیش از یک پیشه داشته باشد
- پاسداران جامعه چه خصایصی باید داشته باشند؟
- پاسداران را چگونه باید تربیت کرد؟
- تربیت روح
- کودکان چه نوع داستان‌ها را باید بشنوند؟
کتاب سوم
- شاعران جهان بعد از مرگ را چگونه باید وصف کنند؟
- خدایان و پهلوانان را چگونه باید وصف کنند؟
- دربارۀ آدمیان چگونه باید سخن بگویند؟
- شیوۀ بیان داستان‌ها
- در جامعۀ سقراط هرکس یک پیشه دارد، نه چند پیشه
- موسیقی
- نظارت در کار هنرمندان
- تربیت روح به وسیلۀ شعر و موسیقی مهم‌ترین جزء تربیت است
- پرورش بدن
- پزشک خوب کیست و قاضی خوب کدام است؟
- منظور از تربیت فقط تربیت روح است
- از میان پاسداران کدام یک را باید به زمامداری برگزید؟
کتاب چهارم
- تکالیف عمده پاسداران جامعه
- جست‌وجوی عدالت در جامعه
- جامعۀ دانا
- جامعۀ شجاع
- جامعۀ خویشتن‌دار
- جامعۀ عادل چگونه است؟
- فرد عادل چگونه فردی است؟
- عدل سودمندتر است یا ظلم؟
- پنج نوع حکومت و پنج نوع آدمی
کتاب پنجم
- اشتراک زن و فرزند
- برابری زن و مرد
- قانون اشتراک زن و فرزند قابل اجرا و سودمند است یا نه؟
- بهترین جامعه‌ها جامعه‌ای است که از هر حیث یگانه باشد
- پاسداران جامعۀ سقراط نیکبخت‌ترین مردمان‌اند
- رفتار سپاهیان با یکدیگر و با دشمنان
- آیا دولتی که سقراط در نظر دارد تحقق‌پذیر است؟
- کمال مطلوب لازم نیست تحقق‌پذیر باشد (اختلاف تئوری با عمل)
- یا فیلسوفان باید زمامدار شوند یا زمامداران باید دل به فلسفه بسپارند
- فیلسوف کیست؟
- ایده
- فرق دانش با پندار
کتاب ششم
- شایستگی فیلسوف برای زمامداری
- بدنامی فلسفه و علت آن
- چرا فیلسوفان یا گمراه می‌شوند یا عاطل می‌مانند؟
- دولت‌های کنونی فیلسوف‌پرور نیستند
- آموزش فلسفه چگونه باید باشد؟
- علت انزجار مردم از فلسفه
- زمامداری فیلسوف امکان‌پذیر است
- زمامداران چگونه باید تربیت شوند؟
- عالی‌ترین دانش‌ها کدام است؟ (دیالکتیک)
- ایدۀ خوب
- تصویر خوب
- خورشید هم علت وجود دیدنی‌هاست و هم علت بینایی
- «خوب» هم علت حقیقت است و هم علت شناسایی
کتاب هفتم
- تمثیل غار
- تربیت چیست؟
- کدام کسان برای زمامداری شایسته‌اند؟
- زمامداران را چگونه باید تربیت کرد؟
- آموزش کدام دانش‌ها برای تربیت سودمند است؟
- حساب
- هندسه
- ستاره‌شناسی
- دیالکتیک
کتاب هشتم
- پنج نوع حکومت و پنج نوع آدمی
- آریستوکراسی و فرد آریستوکرات
- تیموکراسی و فرد تیموکرات
- الیگارشی و فرد الیگارشی
- دموکراسی و فرد دموکرات
- استبداد و فرد مستبد
کتاب نهم
- فرد مستبد چگونه به‌وجود می‌آید؟
- ارزش زندگی فرد مستبد
- فرمانروای مستبد بدبخت‌ترین مردمان است
- فرد عادل نیکبخت‌ترین مردمان است
- اجزاء سه‌گانۀ روح آدمی
- لذت و درد
- تعریف عدالت
- ظلم سودمندتر است یا عدل؟
کتاب دهم
- تقلید یعنی چه؟
- ایده
- شاعر و نقاش مقلدی بیش نیستند
- بزرگترین پاداش عدالت
- جاودانی روح
- پاداش عدالت در این جهان
- پاداش عدالت در جهان دیگر
- هرکس مسئول سرنوشت خویش است
جمله‌هایی از کتاب جمهوریت افلاطون
برای روح شریف و آزاد، آموختن نباید با ترسی بنده‌وار توام باشد. کار بدنی را با زور و اجبار می‌توان انجام داد ولی دانشی که به‌ضرب چوب آموخته شود در روح دوام نمی‌پذیرد.
تردید نیست که به‌عدۀ انواع حکومت‌ها، انواع روحیۀ انسانی نیز وجود دارد. زیرا حکومت‌های گوناگون از درخت بلوط نزاده و از صخره بیرون نجسته‌اند، بلکه حاصل اخلاق و روحیات و خصایص درونی ساکنان کشورها هستند که به‌هرسو متمایل شوند، همه‌چیز را با خود بدان سو می‌کشانند.
دانلود کتاب جمهوری افلاطون
عنوان انگلیسی: Republic
عنوان فارسی: جمهوری (جمهور یا جمهوریت هم می‌گویند.)
نویسنده: افلاطون
مترجم: دکتر محمدحسن لطفی
ناشر: مشخص نیست
نوبت انتشار: چاپ اول شهریور 1353
تعداد صفحات: 568 صفحه
حجم فایل پی‌دی‌اف: 5 مگابایت
برای دانلود کتاب جمهوری افلاطون با ترجمۀ دکتر محمدحسن لطفی روی لینک کلیک کنید. اگر قصد داشتید با دیگر کتاب‌های فلسفی و مخصوصاً کتاب‌هایی برای شروع فلسفه‌خوانی آشنا شوید حتماً بخش معرفی کتاب وبلاگ را بخوانید.