این یادداشت کوتاه را به معرفی کتاب اگر باران نیستی نازنین درخت باش محمود درویش اختصاص داده‌ام. شخصا نمی‌توانم چندان با شعرهای محمود درویش ارتباط برقرار کنم و آن‌ها را خیلی شخصی می‌دانم. با این‌حال، دوستان زیادی می‌شناسم که اشعار محمود درویش را دوست دارند. برای همین این کتاب را که گزیده آثار وی است معرفی می‌کنم.
محمود درویش کیست؟
آن‌چه در ادامه خواهید خواند بریده‌های از پیشگفتار کتاب اگر باران نیستی نازنین درخت باش به‌قلم موسی اسوار، مترجم، است.
محمود درویش که نماد شعر مقاومت شناخته شده است و خود آزاد از رنگ تعلق به هر صفت و خصلتی که ناقدان برای او برشمرده‌اند مفتون و مجذوب جوهرۀ شعر بود، در 13 مارس 1941 در روستای بَروه در شرق عَکّا در منطقۀ جلیل در فلسطین متولد شد.
در جوانی در حیفا به سر برد و از آن هنگام به بعد به فعالیت سیاسی، خاصه نوشتن مقالات و چاپ اشعار در نشریاتی چون الاتحاد و الجدید، پرداخت و به سبب همین فعالیت‌های سیاسی و ادبی، از 1961 تا 1967، علاوه‌بر اقامت اجباری، پنج بار به زندان محکوم شد. از طریق زبان‌های انگلیسی و عبری با ادبیات و شعر جهان آشنایی یافت و از همان دوران آغازین شاعری، از بزرگان شعر مقاومت فلسطین شد.
در 1996 به میهن بازگشت و در رام‌الله استقرار یافت. به سبب نارسایی قلبی، در 6 اوت 2008 ناچار از سومین عمل در هیوستن در تکزاس آمریکا شد و پس از سه روز، در شنبه 9 اوت 2008 (19 مرداد 1387) درگذشت و چند روز بعد، طی مراسمی پرشکوه در رام‌الله به‌خاک سپرده شد.
از محمود درویش 26 دفتر شعر و 8 کتاب نثر منتشر شده است. مجموعه‌های شعری او عبارت‌اند از: گنجشکان بی‌بال (1960)؛ برگ‌های زیتون (1964)؛ عاشقی از فلسطین (1966)؛ آخرِ شب (1967)؛ گنجشک‌ها در جلیل می‌میرند (1969)؛ محبوب من از خواب برمی‌خیزد (1970)؛ دوستت دارم یا دوستت ندارم (1972)؛ اقدام شمارۀ 7 (1973)؛ آنک تصویر او و اینک انتحار عاشق (1975)؛ جشن‌ها (1977)؛ مدیحۀ سایۀ بلند (1982)؛ محاصره‌ای برای مدایح دریا (1984)؛ آن ترانه است… آن ترانه است (1986)؛ گُلی کمتر (1986)؛ تراژدی نرگس، کمدی نقره (1989)؛ آن‌چه را می‌خواهم ببینم (1990)؛ یازده ستاره (1992)؛ چرا اسب را تنها گذاشتی؟ (1995)؛ بسترِ زنِ غریب (1999)؛ دیوارنگاره (2000)؛ حالت محاصره (2002)؛ بر کردۀ خود پوزش مخواه (2004)؛ چون شکوفۀ بادام یا دورتر (2005)؛ در محضرِ غیاب (2006)؛ اثر پروانه (2008)؛ نمی‌خواهم این شعر پایان پذیرد (2009).
هشت کتاب نثر او نیز از این قرار است: چیزی درباره وطن؛ یادداشت‌های روزانۀ اندوهِ عادی؛ حافظه‌ای برای فراموشی؛ در وصفِ حالتِ ما؛ گذرایان در کلامی گذرا؛ نامه‌هایی با سمیح القاسم؛ بدرود ای جنگ، بدرود ای صلح؛ حیرتِ آن‌که بازگشت.
موسی اسوار در پیشگفتار کتاب اگر باران نیستی نازنین درخت باش به‌تفصیل درباره آثار محمود درویش و دنیای فکری او و جهان شعرهایش و… صحبت کرده است. ولی چون نوشته طولانی می‌شد و موضوع ما هم معرفی شخصیت درویش نیست؛ از آن بخش چشم‌پوشی کردم. اگر تصمیم گرفتید این کتاب را مطالعه کنید، حتما اطلاعات جالب و درخوری از این بخش به‌دست خواهید آورد.
تولد در چند مرحله
در گزیده‌ای که انتشارات گالیمار فرانسه از شعر محمود درویش به نام زمین بر ما تنگ می‌شود… و شعرهای دیگر منتشر کرده است، شاعر بنا به درخواست ناشر پیشگفتاری نوشته است. این نوشته از این حیث واجد اهمیت است که متضمن دیدگاه‌های شاعر دربارۀ ترجمۀ شعر و چگونگی اختیار و انتخاب گزیده‌ها و نیز اشارات او به وجوه گوناگون تجربه خود در شعر است.
این بخش را هم با عنوان «تولد در چند مرحله» می‌توانید در آغاز کتاب اگر باران نیستی نازنین درخت باش محمود درویش بخوانید. این چند صفحه می‌تواند برای شعرپژوهان و علاقه‌مندان به شعر، مخصوصا شعرهای ترجمه، بسیار آموزنده و حاوی نکات مهمی باشد. باید از جناب موسی اسوار تشکر کنیم که ترجمه این نوشتار را هم برعهده گرفته و آن را در آغاز کتاب آورده‌اند.
پیش از آن‌که ادامه معرفی کتاب بپردازیم؛ نمونه‌هایی هم از شعر محمود درویش از کتاب اگر باران نیستی نازنین درخت باش را با هم بخوانیم.
مبارزطلبی
اگر مرا دربند می‌کنید
اگر دفترها و سیگارها را
از من می‌گیرید
اگر خاک در دهانم می‌کنید
باری شعرْ خون است قلب را
نمک است نان را
آب است چشم را
و به ناخن‌ها
و چشمخانه‌ها
و خنجرها نوشته می‌شود
در اتاقِ بازداشت
در حمام
در اصطبل
در زیر تازیانه
در بند
در قساوت زنجیرها
خواهم گفت:
هزاران هزار مرغ
بر شاخه‌های قلبم
در کارِ آفریدنِ نغمۀ پیکارند
تکه‌ای از شعری دیگر
با زمان ملاعبت می‌کنم
چون شهریاری که اسبی را نوازش می‌کند
و با روزها بازی می‌کنم
چون کودکان که با مهره‌های رنگی بازی می‌کنند
امروز
جشنِ گذشتِ یک روز از روزِ پیش می‌گیرم
و فردا
جشنِ گذشتِ دو روز از روزِ پیش می‌گیرم
و به یاد روز آینده
شادیِ روز دیروز باده می‌نوشم
و بدین سان… به زندگی خود ادامه می‌دهم!
معرفی کتاب اگر باران نیستی نازنین درخت باش
کتاب اگر باران نیستی نازنین درخت باش گزیده‌ای است از آثار محمود درویش، که هم از شعرها و هم از نوشته‌های منثور او می‌توانید در این کتاب لذت ببرید. این کتاب با ترجمه موسی اسوار و به‌همت نشر سخن روانه بازار کتاب شده است. این کتاب 300 صفحه‌ای در چاپ اول (سال 1389 – نسخه‌ای که من دارم) 12500 تومان قیمت‌گذاری شده است.
اگر درست خاطرم مانده باشد؛ کتاب اگر باران نیستی نازنین درخت باش هم از آن کتاب‌هایی است که از فروشگاه‌های کتاب دست دوم در تهران تهیه کرده‌ام. امیدوارم شما هم تهیه کنید و از مطالعۀ شعرهای محمود درویش لذت ببرید. درباره بخش معرفی کتاب وبلاگ عقاید یک گرگ هم اگر نظری داشتید، لطفا برایم بنویسید.