با این نظر شخصی شروع می‌کنم: کتاب اسطوره زال محمد مختاری فوق‌العاده است. این کتاب بررسی جامع و کامل و علمی دربارۀ شخصیت زال است و محمد مختاری به‌خوبی توانسته در این مطلب غور کرده، آن را از زوایا و جوانب گوناگون بسنجد.
«زال پایدارترین پدیدۀ حماسه است. زندگی‌اش بخش عظیمی از حماسۀ ملی را در بر گرفته است، و آغاز و انجامش، آغاز و انجام دوران پهلوانی است. او آدم حماسه و پدر پهلوانی است که هیچ پدیده یا حادثه‌ای بیرون از دایرۀ وجودی او نیست. از این روی هستی‌اش به گونه‌ای تصور و تصویر شده است که هر واقعه یا عنصری در پیوند با او به هویت حماسی برسد. خویشکاری‌اش معیار سنجش و ارزش قهرمانانی است که در پهنۀ وسیع حماسه طلوع و افول می‌کنند.
زال معنوی‌ترین پهلوان حماسه است. جستجوی پاسخ در اقلیم پُررمز و راز جان واکنش آدمی، آفاق ذهنی تودرتویی را می‌گشاید که از تصویر رابطۀ انسان با انسان، به تبیین رابطۀ انسان با طبیعت و جامعه، تا تاویل رابطۀ انسان با کل جهان گسترش می‌یابد. و پدیده‌ای که ذهن آدمی می‌آفریده است تا عمق چنین جستجویی را بازتابد، بناگزیر همچون زال بیشترین بهره را از رنگ‌ها و آرایه‌ها و مایه‌های ذهنی و معنوی داشته است؛ تا روشنگر هر دشواری یا ابهامی باشد که در هر رویداد یا هر مرحله از حیات حماسه پدید می‌آید؛ و گشایندۀ رازهایی باشد که زندگی آدمی را انباشته یا پوشانده است.»
پاراگراف‌های بالا بریده‌ای بود از درآمدی که محمد مختاری بر کتاب اسطوره زال نوشته است. این تکه را این‌جا آوردم تا با ادبیات کتاب آشناتر شویم. حالا برویم سراغ باقی معرفی‌مان.
در کتاب اسطوره زال خواهید خواند…
فهرست کتاب را در ادامه می‌نویسم تا پیش از خرید کتاب و مطالعه‌اش بدانید نویسنده در چه موضوعاتی صحبت کرده است.
- درآمد
- دشواری‌های تعریف اسطوره
- چند نظریۀ اساسی
- هماهنگی طبیعت، انسان، جامعه در اسطوره
- آگاهی و ناآگاهی
- تضاد اجتماعی نو و کهنه
- برخی روش‌های اسطوره‌سازی
- ترکیب
- نمونه‌برداری
- آمیختن فرهنگ‌ها
- طرح وحدت و تضاد
- رانده‌شدن
- نوآمد
- سپیدی
- کودکان رانده‌شده
- سیمرغ
- انسان و طبیعت
- سیمرغ در آیین
- فرّ زال
- خواب: آگاه‌شدن سام
- به‌سوی البرز
- مرکز جهان
- مکان در اساطیر
- هبوط
- آگاه شدن قوم
- پهلوانی و پیوند آیینی
- پیوند با نهادها
- پذیرش
- در اقلیم اهریمن
- رویداد معنوی
- عشق نوآیین
- بیگانۀ خویش
- کشمکش نو و کهنه
- پهلوانی نوآیین
- نمودهای مادرتباری
- برون‌همسری
- پس‌نشینی سنت
- آزمون
- زمان
- زروان
- چندچهرگی زروان
- دوگانگی ذاتی
- هماهنگی زال و زروان
- آغاز جهان پهلوانی
- یگانگی
- خردعزیزی
- دوران آمیختگی
- تازش اهریمن
- جهان‌پهلوان/کارکرد نو
- آمیختگی در تاریخ
- در اندیشۀ نظم و تعادل
- کاربرد خرد
- زال و کیخسرو
- دوباره تضاد
- گشتاسب و خاندان حماسه
- تضاد
- دوباره سیمرغ
- جادو
- خردهای متضاد
- فرجام حماسه
- زمان و تاریخ
- جنون رودابه
همزمان که داشتم فهرست کتاب اسطوره زال را می‌نوشتم دلم خواست دوباره بخوانمش! چه مفاهیم و موضوعات جذابی در این کتاب بررسی شده است. پیشنهاد می‌کنم که حتماً این کتاب نسبتاً کوتاه را مطالعه کنید و یاد بگیرید.
در یک نگاه
عنوان کامل: اسطوره زال؛ تبلور تضاد و وحدت در حماسۀ ملی
نویسنده: محمد مختاری
ناشر: آگه (چاپ جدید: توس)
چاپ اول: زمستان 1369
تازه‌ترین انتشار: چاپ سوم 1393
موضوع: اسطوره‌شناسی – زال و رستم – اساطیر ایران
تعداد صفحات: 288 صفحه
قیمت: 15000 تومان
کتاب اسطوره زال به‌مناسبت هزارۀ تدوین شاهنامه و بزرگداشت فردوسی منتشر شده است. اگر قرار باشد فهرستی از کتاب‌های اسطوره‌شناسی و آشنایی با اساطیر ایران در بخش معرفی کتاب بنویسم، این کتاب حتماً در رده‌های بالای آن فهرست خواهد نشست. شما هم بخوانید و لطفاً بنویسید که با من موافقید!