معرفی کتاب‌های راهنمای اندیشه‌ورزان ریچارد پل و لیندا الدر [4 کتاب]

کتاب‌های راهنمای اندیشه‌ورزان مجموعه‌ای است از 4 کتاب به قلم ریچارد پل و لیندا الدر. این کتاب‌ها با ترجمه و بازنویسی مهدی خسروانی منتشر شده‌اند. البته من شخصاً از این‌که مترجم در کتاب دست برده و آن را برای مخاطب ایرانی بازنویسی کرده است (به‌جز کتاب چهارم) چندان راضی نیستم و ترجیحم این بود ترجمۀ متن اصلی را بخوانم.

آقای خسروانی در این‌باره توضیح داده‌اند: «بیشتر کتاب‌های این مجموعه را به‌جای ترجمه بازنویسی کرده‌ام. می‌توانم قاطعانه بگویم که ترجمۀ کتاب‌ها زحمت بسیار کمتری می‌داشت؛ با این حال، بازنویسی را بر ترجمه ترجیح داده‌ام. از آنجا که کتاب‌های مجموعۀ راهنمای اندیشه‌ورزان مخاطب‌محورند، لازم دیده‌ام که برگردانِ فارسی آنها را از برخی جهت‌ها (میزان تشریح مطالب، انتخاب مثال‌ها، انتخاب واژه‌هایی که باید تعریف شوند، و…) با نیاز خوانندۀ فارسی‌زبان متناسب کنم. البته متن فارسی، از نظر محتوا، هیچ مغایرت یا تضادی با متن اصلی ندارد.»

این 4 کتاب عبارت‌اند از:

1. مفهوم‌ها و ابزارهای تفکر نقادانه
2. ماهیت و کارکردهای تفکر نقادانه و خلاقانه
3. مغالطه‌های پرکاربرد
4. چگونه سوگیری و تبلیغات را در رسانه‌ها تشخیص دهیم

در این یادداشت ابتدا نگاهی اجمالی به کل این مجموعه خواهیم انداخت و سپس هر کتاب را جداگانه معرفی می‌کنم.

 

درباره مجموعۀ راهنمای اندیشه‌ورزان

برای آشنایی با کلیت این مجموعه، بریده‌ای از مقدمه مترجم را اینجا می‌نویسم:

«مجموعۀ راهنمای اندیشه‌ورزان بر اساس مفهوم‌ها و ابزارهای تفکر نقادانه نوشته شده است. تفکر نقادانه دانشی است با هدف افزایش توانایی ما در اندیشیدن، استدلال کردن، و نقد کردن. اما تفکر نقادانه چه فرقی با دانش‌های دیگر دارد؟ تمرکز بیشتر دانش‌ها بر اصلاح یا ارتقای اندیشه‌های ماست، اما تفکر نقادانه این‌گونه نیست. تفکر نقادانه بیش از آنکه به اندیشه‌ها بپردازد به اندیشیدن می‌پردازد و سعی می‌کند کیفیت اندیشیدن ما را ارتقا ببخشد. ناگفته پیداست که ارتقای کیفیت اندیشیدن بر اندیشه‌های ما در همۀ زمینه‌ها تاثیر می‌گذارد.

این مجموعه، چنان‌که از نامش پیداست، برای همۀ اندیشه‌ورزان نوشته شده است؛ هم برای کسانی است که به کارهای فکری حرفه‌ای (مثل پژوهش و تدریس و تحصیل) مشغول‌اند، هم برای کسانی که می‌خواهند بهتر بیندیشند تا در زندگی روزمره‌شان بهتر تصمیم بگیرند و کمتر خطا کنند.»

این 4 کتاب هم کم‌حجم‌اند و هم قیمت مناسبی دارند. پیشنهاد من هم این است که اگر به مسئلۀ تفکر نقادانه (Critical Thinking) علاقه‌مندید، حتماً این مجموعه را تهیه کنید و بخوانید. شاید برای شروع خوب باشد که کتاب اول را بخوانید و اگر دوست داشتید سراغ 3 کتاب بعدی بروید. نکته‌ای هم که در مطالعۀ کل این مجموعه برایم آزارنده بود، نکته‌های ویرایشی‌ای بود که به‌نظرم جای اصلاح داشتند؛ مثلاً استفاده ناصحیح از «را» که در تمام مجموعه به‌تکرار شاهدش هستیم و جمع‌بستن واژه‌های عربی با «ها»ی فارسی.

از محاسن این مجموعه، واژه‌نامه‌ای است که در انتهای هر کتاب آمده و شما را با تعریف و توضیح برخی از واژه‌ها و اصطلاحات مهم آشنا می‌کند. باز هم یک نکته به‌خاطرم رسید! معادل انگلیسی اصلاحات در انتهای کتاب آمده، ولی ترجیح من این بود که به‌صورت پاورقی و در همان صفحه این معادل‌ها را بخوانم. با همۀ این صحبت‌ها، به‌نظرم خوب است که این 4 کتاب را بخوانید و در کتابخانه‌تان داشته باشید.

 

معرفی کتاب مفهوم‌ها و ابزارهای تفکر نقادانه

کتاب مفهوم‌ها و ابزارهای تفکر نقادانه سرآغاز این مجموعه است؛ و با این‌که کتاب‌ها طوری نوشته شده‌اند که بتوان بدون ترتیب و اولویت مطالعه‌شان کرد، ولی بهتر این است که ابتدا این کتاب را مطالعه کرده، با محتوای کلی مجموعه آشناتر شوید.

در یادداشت پشت جلد کتاب می‌خوانیم: «کتاب کوچکی که در دست دارید شامل مفهوم‌ها و ابزارهای اصلی تفکر نقادانه از دیدگاه ریچارد پُل می‌شود و این مفهوم‌ها و ابزارها را به‌صورت فشرده بیان می‌کند. این کتاب حاوی برداشتی از تفکر نقادانه است که نوعی توافق عمومی بر سر آن وجود دارد؛ از این جهت به کار استادان می‌آید. برای دانشجویان نیز، یک کتاب تکمیلی تفکر نقادانه در کنار کتاب‌های درسی دیگر است. مهارت‌های مطرح‌شده در این کتاب در هر موضوعی به‌کار می‌آیند و افراد نقّاد از آنها در خواندن و نوشتن، و نیز در صحبت‌کردن و شنیدن، استفاده می‌کنند. این مهارت‌ها را می‌توان هم در زندگی شخصی و رومزه و هم در فعالیت‌های علمی (از تاریخ و ریاضیات گرفته تا فلسفه و هنر) به‌کار برد.»

 

فهرست کتاب اول مجموعه راهنمای اندیشه‌ورزان

• هدف ما از نگارش این کتاب
• اهمیت سنجشگرانه‌اندیشی
• عنصرهای اندیشه
• پرسش‌هایی برای بازبینی استدلال
• پرسش‌هایی که در استفاده از عنصرهای اندیشه مطرح می‌شوند
• سه سطح اندیشه
• سنجه‌های فکری جهان‌روا
• پرسش‌های متمرکز بر سنجه‌های فکری
• الگوواره‌ای برای تحلیل منطق مقاله‌ها و کتاب‌ها
• ملاک‌هایی برای ارزش‌گذاری استدلال
• فضیلت‌های فکری اصلی
• سه نوع پرسش
• الگوواره حل مسئله
• تحلیل و ارزیابی تحقیق
• کارهایی که افراد سنجشگرانه‌اندیش همواره انجام می‌دهند
• مرحله‌های تحقق سنجشگرانه‌اندیشی
• مشکل اندیشیدن خودمحورانه
• مشکل اندیشیدن جامعه‌محورانه
• پیش‌انگاره‌ای از جامعۀ سنجشگر
• پیوست 1: چند تعریف دیگر از سنجشگرانه‌اندیشی
• پیوست 2: از نظریه انتقادی تا تفکر انتقادی و سنجشگرانه‌اندیشی
• پیوست 3: از تفکر خرده‌گیرانه تا تفکر نقادانه
• پیوست 4: سوءتفاهم‌هایی درباره سنجشگرانه‌اندیشی

 

اطلاعات کتاب

عنوان اصلی: The Miniature Guide to Critical Thinking: Concepts & Tools

نویسندگان: ریچارد پل (Richard Paul) و لیندا الدر (Linda Elder)

ترجمه و بازنویسی: مهدی خسروانی

ناشر: فرهنگ نشر نو

چاپ اول: سال 1396

نوبت انتشار: ششم 1399

موضوعات: تفکر انتقادی، حل مسئله، تصمیم‌گیری

تعداد صفحات: 96 صفحه

قیمت: 20.000 تومان

 

معرفی کتاب ماهیت و کارکردهای تفکر نقادانه و خلاقانه

«رابطۀ میان جنبۀ خلاقانه و جنبۀ نقادانۀ تفکر غالباً به‌درستی فهمیده نمی‌شود. این بدفهمی تا حدود زیادی نتیجۀ تصویری است که رسانه‌های گروهی از اشخاص خلاق و نقاد عرضه می‌کنند. رسانه‌ها همواره شخص خلاق را شبیه یک دانشمند خل‌وضع نشان می‌دهند که قدرت تخیل بالایی دارد و خودجوش، هیجانی، و سرچشمۀ اندیشه‌های نادر است، اما غالباً در عالمی دیگر سیر می‌کند و از واقعیت‌های روزمره فاصله دارد. در عوض، شخص نقاد را، به‌غلط، شخصی صرفاً ایرادگیر، شکاک، منفی‌نگر، خرده‌گیر، انعطاف‌ناپذیر، و عیب‌جو نشان می‌دهند.

در نگاه اول به‌نظر می‌رسد که تفکر نقادانه و تفکر خلاقانه با هم ارتباطی ندارند یا حتی در تضاد با یکدیگرند. ظاهر قضیه این است که تفکر نقادانه خودآگاه و قابل آموزش است و تفکر خلاقانه ناخودآگاه و غیر قابل آموزش. این دیدگاه کاملاً غلط نیست، اما بهرۀ بسیار اندکی از حقیقت دارد. حقیقتِ نهفته در دیدگاه یادشده این است که هیچ شیوۀ شناخته‌شده و مشخصی برای ایجاد خلاقیت نبوغ‌آمیز در افراد وجود ندارد. با این‌حال، راه‌هایی برای آموزش همزمان تفکر نقادانه و خلاقانه وجود دارد.

این کتاب از مجموعۀ راهنمای اندیشه‌ورزان رابطۀ میان وجه خلاقانه و وجه نقادانۀ تفکر را بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که تفکر نقادانه و خلاقانه نیازمند یکدیگرند. همچنین نشان می‌دهد که ذهن‌های بزرگ در نتیجۀ به‌کارگیری همزمان تفکر نقادانه و خلاقانه پدید آمده‌اند.»

 

فهرست کتاب دوم

• بخش اول: اندیشیدن؛ خلاقانه و سنجشگرانه
• جدایی‌ناپذیربودن اندیشۀ خلاقانه و سنجشگرانه
• لزوم تفکر خلاقانه برای سنجشگرانه‌اندیشی
• اندیشیدنی که به منطق امور پی می‌برد
• استدلال به‌عنوان یک فعل خلاقانه
• نبوغ خلاقانه استثناست؟
• خلاقیت، نبوغ، و مفهوم‌های مرتبط با آنها
• نبوغ تنگ‌نظرانه
• میان‌کنشِ استعدادهای مادرزادی، محیط، و خودانگیزش
• ذهن‌های پرسشگر نیوتن، داروین، و آینشتاین
• خلاقیت؛ امری که نباید آن را رازآلود کرد
• عنصرهای اندیشه
• سنجه‌های فکری
• کاربرد سنجشگرانه‌اندیشی در هنرها
• بخش دوم: تفکر سنجشگرانه/خلاقانه و شالوده‌های معناداری
• پی بردن به منطق چیزها
• یادگیری مفهوم‌ها و زبان
• سنجشگری اندیشیدن انسانی
• یادگیری رشته‌های دانشگاهی
• پرسیدن
• خواندن، نوشتن، سخن گفتن و گوش دادن
• نتیجه‌گیری

 

اطلاعات کتاب ماهیت و کارکردهای تفکر نقادانه و خلاقانه

عنوان اصلی: The Thinker’s Guide to The Nature and Functions of Critical & Creative Thinking

نویسندگان: ریچارد پل (Richard Paul) و لیندا الدر (Linda Elder)

ترجمه و بازنویسی: مهدی خسروانی

ناشر: فرهنگ نشر نو

چاپ اول: سال 1396

نوبت انتشار: ششم 1400

موضوعات: تفکر انتقادی، اندیشه و تفکر خلاق

تعداد صفحات: 112 صفحه

قیمت: 22.000 تومان

 

معرفی کتاب مغالطه‌های پُرکاربرد

حقیقت امر این است که آشنایی من با مجموعه کتاب‌های راهنمای اندیشه‌ورزان با کتاب مغالطه‌های پرکاربرد بود و بعد مجموعه را کامل تهیه کردم و خواندم. البته که من فریب خوردم و مفهوم «مغلطه» در این کتاب با آن پیش‌فرضی که من داشتم متفاوت بود! مغالطه‌ها در این کتاب نه در مفهوم فلسفی و کلامی آن، که فریب‌های مدرن رسانه‌ای بود. البته این نظر غیرتخصصی من است و ممکن است اشتباه کرده باشم.

«نویسندگان این کتاب در ظاهر می‌خواهند استفاده از مغالطه‌ها را به خواننده بیاموزند اما در واقع سعی می‌کنند او را با پرکاربردترین مغالطه‌ها که در دنیای سیاست و تبلیغات و… مورد استفاده قرار می‌گیرند آشنا کنند تا هم خودش قربانی مغالطه‌ها نشود و هم از به‌کاربردن آنها در مقابل دیگران بپرهیزد. در شیوۀ سنتی آموزش مغالطه‌ها، صرفاً اسم و تعریف مغالطه‌ها و مثال‌هایی از آنها را برای مخاطب بیان می‌کنند. نویسندگان این کتاب سعی کرده‌اند از شیوۀ عمیق‌تری استفاده کنند تا تاثیر بیشتری بر خواننده بگذارد: ربط دادن مغالطه‌ها به تلاش انسان برای تحقق منافع و امیال نامعقول.»

 

فهرست کتاب سوم راهنمای اندیشه‌ورزان

• سخنی با خواننده
• حقیقت و فریب در ذهن انسان
• اندیشه‌ورزان غیرسنجشگر
• فریبکاران ماهر
• افرادی که هم سنجشگرند و هم باانصاف
• مفهوم مغالطه
• نام‌گذاری مغالطه‌ها
• اشتباه یا مغالطه؟
• هیچ فهرست جامعی از مغالطه‌ها وجود ندارد
• تعمیم‌های نقص‌دار
• تحلیل تعمیم‌ها
• «علت دانستن امر مقدّم»؛ خطا در تعمیم
• تمثیل‌ها و استعاره‌ها
• 44 روش خباثت‌آمیز برای برنده‌شدن در بحث‌ها

1. اگر طرف مقابل شما را متهم به چیزی کرد، شما نیز همان اتهام (یا بدتر از آن) را به او وارد کنید
2. طرف مقابل را متهم کنید که دارد رویّه‌ای نادرست پایه‌گذاری می‌کند؛ که به فاجعه می‌انجامد
3. به آتوریته‌ها متوسل شوید
4. به تجربه متوسل شوید
5. به ترس متوسل شوید
6. به دلسوزی (همدلی) متوسل شوید
7. به هیجان‌های عوامانه متوسل شوید
8. به سنت متوسل شوید
9. قیافۀ حق‌به‌جانب بگیرید
10. به شخص حمله کنید (نه به استدلال)
11. مصادره به مطلوب کنید
12. کمال‌طلبی کنید (خواهان تحقق شرط‌های ناممکن شوید)
13. دوراهی کاذب ایجاد کنید (یا این یا آن)
14. برای پشتیبانی دیدگاه‌تان از تمثیل و استعاره استفاده کنید
15. نتیجه‌گیری‌های طرف مقابل را زیر سوال ببرید
16. بدگمانی ایجاد کنید: تا نباشد چیزکی، مردم نگویند چیزها
17. از حریف‌تان پهلوان‌پنبه بسازید
18. ناسازگاری‌ها را انگار یا از آنها دفاع کنید
19. خودتان را پاک و رقیب را پلید جلوه دهید
20. با ظرافت از پرسش‌ها طفره بروید
21. چاپلوسی مخاطب را بکنید
22. دور حرف‌تان حفاظ بکشید
23. شواهد را نادیده بگیرید
24. موضوع اصلی را نادیده بگیرید
25. به شواهدی که مدعای شما را تضعیف می‌کنند حمله کنید
26. با صدای بلند بر نکته‌های کم‌اهمیت تاکید کنید
27. از استدلال «دنیای خشن» استفاده کنید
28. دست به تعمیم‌های فراگیر و خیره‌کننده بزنید
29. ناسازگاری‌های دیدگاه طرف مقابل را بزرگ کنید
30. طرف مقابل را به سخره بگیرید
31. موضوع را بیش از حد ساده کنید
32. فقط مخالفت کنید
33. تاریخ را هرطور که می‌خواهید بازنویسی کنید
34. در پی منافع شخصی و گروهی‌تان باشید
35. زمینۀ بحث را عوض کنید
36. بار اثبات را بر دوش طرف مقابل بیندازید
37. از پیچش غفلت نکنید!
38. کلی‌گویی کنید
39. از گفتار دوگانه استفاده کنید
40. دروغ بزرگ بگویید
41. با واژه‌ها و نمادهای انتزاعی به‌گونه‌ای برخورد کنید که گویی اشیای واقعی‌اند
42. نعل وارونه بزنید
43. آمارپراکنی کنید
44. از معیارهای دوگانه استفاده کنید

• جدول: 44 شیوه نادرست برای پیروزی در بحث‌ها
• تمرین تشخیص مغالطه
• تشخیص مغالطه؛ تحلیل یک سخنرانی قدیمی
• تشخیص مغالطه؛ تحلیل یکی از سخنرانی‌های جورج بوش
• تشخیص مغالطه؛ تحلیل سخنرانی یک نامزد ریاست‌جمهوری
• افراط و تفریطی که باید از آن بپرهیزید
• جمع‌بندی: مغالطه در جهان آرمانی و جهان واقعی

 

اطلاعات کتاب مغالطه‌های پرکاربرد

عنوان کامل: مغالطه‌های پرکاربرد: 44 ترفند کثیف برای برنده‌شدن در بحث‌ها

عنوان اصلی: The Thinker’s Guide to Fallacies: The Art of Mental Tickery and Manipulation

نویسندگان: ریچارد پل (Richard Paul) و لیندا الدر (Linda Elder)

ترجمه و بازنویسی: مهدی خسروانی

ناشر: فرهنگ نشر نو

چاپ اول: سال 1396

نوبت انتشار: دهم 1400

موضوعات: تفکر انتقادی، سفسطه (Fallacies Logic)

تعداد صفحات: 168 صفحه

قیمت: 36.000 تومان

 

معرفی کتاب چگونه سوگیری و تبلیغات را در رسانه‌ها تشخیص دهیم

کتاب چگونه سوگیری و تبلیغات را در رسانه‌ها تشخیص دهیم (بر اساس مفهوم‌ها و ابزارهای تفکر نقادانه) ریچارد پُل به‌نظرم بیش از حد درگیر تکرار مکررات بود. به‌نظرم (تاکید می‌کنم که مطمئن شوید نظرم، نظر یک مخاطب عام کتاب است!) می‌شد این کتاب را نصف کرد و چیزی از محتوای آن کم نکرد. در میان کتاب‌های مجموعه راهنمای اندیشه‌ورزان هم کمترین ارتباط را با همین کتاب چهارم برقرار کردم. باز شاید شما بعد از خواندن این کتاب نظر متفاوتی داشته باشید. در این صورت لطفاً نظرتان را این‌جا هم بنویسید تا درباره‌اش صحبت کنیم. این نکته را در آغاز اشاره کردم و این‌جا هم می‌نویسم که کتاب چهارم مجموعه ترجمه است و بازنویسی ندارد.

راستی، عنوان این کتاب در شناسنامه «سوگیری رسانه‌ای» است و آنچه روی جلد به‌عنوان کتاب آمده، اینجا عنوان فرعی قلمداد شده است. پس می‌شود:

کتاب سوگیری رسانه‌ای: چگونه سوگیری و تبلیغات را در رسانه‌ها تشخیص دهیم؛ بر اساس مفهوم‌ها و ابزارهای تفکر نقادانه

خودش یک پاراگراف بود!

 

فهرست کتاب چهارم

• دموکراسی و رسانه‌های خبری
• افسانه‌هایی که بر منطق رسانه‌های خبری سرپوش می‌گذارند
• سوگیری و بی‌طرفی در رسانه‌های خبری
• انواع بی‌طرفی
• تشخیص سوگیری در جریان غالب رسانه‌ای
• تبلیغات و نگارش گزارش خبری
• محافظت از مخاطبان خودی در برابر احساس گناه
• ترویج اندیشیدن جامعه‌محور
• جهت‌دهی به گزارش‌ها برای طرفداری از دیدگاه‌های برگزیده
• چگونه از گزارش‌های خبری متعارف و تبلیغات اطلاعات مفید بیرون بکشیم
• گام‌هایی که باید برداریم تا به مصرف‌کننده سنجشگر خبرها تبدیل شویم
• آگاهی رسانه‌ها از سوگیری رسانه‌ای
• حساسیت به آگهی‌دهندگان
• حساسیت به حکومت
• حساسیت به منافع قدرتمند
• حساسیت به رقیبان
• سوگیری به سمت چیزهای تازه و جنجالی
• مصرف‌کنندگان سنجشگر خبرها
• آیا اصلاح رسانه‌های خبری امکان‌پذیر است؟
• آیا پدیدآمدن جامعۀ سنجشگر امکان‌پذیر است؟
• دیدگاه‌های غالب و مخالف: یافتن منبع‌های اطلاعاتی متفاوت
• تبدیل‌شدن به اندیشه‌ورز مستقل
• رویدادهای دفن‌شده، نادیده‌گرفته‌شده، یا کم گزارش‌شده
• چکیده
• استفاده از اینترنت
• نمونه‌هایی دیگر از منبع‌های خبری متفاوت
• سخن پایانی
• واژه‌نامه توصیفی؛ شرح برخی از مفهوم‌ها و اصطلاح‌های سنجشگرانه‌اندیشی

 

اطلاعات کتاب

عنوان اصلی: How to Detect Media Bias & Propaganda: In National and World News

نویسندگان: ریچارد پل (Richard Paul) و لیندا الدر (Linda Elder)

ترجمه: مهدی خسروانی

ناشر: فرهنگ نشر نو

چاپ اول: سال 1396

نوبت انتشار: چهارم 1399

موضوعات: روزنامه‌نگاری، رسانه‌های گروهی، پروپاگاندا

تعداد صفحات: 133 صفحه

قیمت: 20.000 تومان

 

نظر شما درباره 4 کتاب مجموعه راهنمای اندیشه‌ورزان چیست؟

لطفاً پس از مطالعۀ کتاب‌های راهنمای اندیشه‌ورزان نظرتان را درباره کتاب‌های ریچارد پل و لیندا الدر در بخش دیدگاه‌ها بنویسید. برای آشنایی با دیگر کتاب‌ها و دانلود کتاب‌های نایاب وارد بخش معرفی کتاب وبلاگ شوید. امیدوارم این یادداشت در انتخاب و مطالعۀ کتاب بعدی‌تان به شما کمک کرده باشد.