معرفی کتاب امروز به کتابی مخصوص علاقه‌مندان به مکتب‌های نقد ادبی اختصاص دارد. امروز با هم نگاه کوتاهی به کتاب نظریه‌های ادبیات و نقد خواهیم انداخت و محتوای آن را مرور خواهیم کرد.
در دیباچه کتاب نظریه‌های ادبیات و نقد می‌خوانیم…
ارائۀ دروس نقد ادبی از سلسله دروس زبان و ادبیات انگلیسی در قالب چنین کتابی، پیش از هرچیز به این دلیل است که امروزه در ترکیه به‌رغم اقبال روزافزون به‌مسئله، کتاب‌های منتشرشده درباره نظریه‌های ادبیات و نقد به‌قدری اندک است که می‌توان گفت وجود ندارد…
نظریه‌ها و شیوه‌ها بسیار متنوع‌اند. در طول سده‌ها، به این سوال که «هنر چیست؟» و محدودتر از آن «ادبیات چه مفهومی دارد؟» پاسخ‌های گوناگونی داده شده. می‌توان این پاسخ‌ها را براساس جوهر متفاوت‌شان، ترتیب تاریخی‌شان، ذهن‌گرا یا عین‌گرا، علمی یا عاطفی بودن‌شان و… گروه‌بندی کرد.
اساس گروه‌بندی در کتاب نظریه‌های ادبیات و نقد بر این باور متکی است که در یک حادثۀ هنری چهار عنصر نقش بازی می‌کنند: هنرمند، اثر، مخاطب و جهان بیرون (جامعه). با کمی دقت درمی‌یابیم که هریک از نظریه‌های هنری متوجه یکی از چهار عنصر فوق هستند. برخی از آن‌ها ویژگی‌هایی را که موجب پیدایی هنر می‌شوند در پیوندهای هنر و جهان بیرون می‌جویند. اثر را به آینه مانند می‌کنند؛ آینه‌ای که انسان، زندگی و جامعه را بازمی‌تاباند. برخی نظریه‌ها به‌دنبال یافتن اسرار هنر در هنرمند هستند. از دید این افراد، هنر یعنی بیان عواطف.
تعدادی نظریه‌های دیگر، نه جهان خارج و نه هنرمند را، که مخاطب را در مرکز توجه قرار می‌دهند. این بار هنر در ذوق زیبایی‌شناختی و هیجانی که در مخاطب برمی‌انگیزد مورد جست‌وجوست. بالاخره نظریه‌های فرمالیستی هنر را نه در ارتباط اثر هنری با دیگر چیزها، که بلاواسطه و در خود اثر می‌جویند. به‌اعتقاد فرمالیست‌ها، آن‌چه اثر هنری را از دیگر اثرها متمایز می‌کند، ساختار ویژۀ آن است.
آن‌چه با هم خواندیم تکه‌هایی بود از دیباچه کتاب نظریه‌های ادبیات و نقد به‌قلم برنا موران. در ادامه نیم‌نگاهی هم به‌فهرست کتاب می‌اندازیم تا پیش از تهیه و مطالعه بدانید چه سرفصل‌هایی در انتظار شماست.
فهرست کتاب نظریه های ادبیات و نقد
این کتاب از 5 بخش تشکیل شده است. در بخش اول نظریه محاکات بررسی و نقد با رویکرد به جهان خارج و جامعه معرفی شده است. بخش دوم به اکسپرسیونیسم و نقد با رویکرد به مولف اختصاص دارد. در بخش سوم می‌خوانیم: نقد نو، فرمالیسم روس، ساختارگرایی و بعد از آن، نقد با رویکرد به اثر.
بخش 4 کتاب به نظریه‌های مخاطب‌محور و نقد با رویکرد به مخاطب می‌پردازد. و درنهایت بخش پنجم و پایانی درباره ادبیات و حقیقت، تعریف ادبیات و معیارهای ارزش، داوری‌های زیبایی‌شناختی و نتیجه‌گیری صحبت می‌کند.
البته این‌ها عناوین اصلی بودند. در کتاب نظریه‌های ادبیات و نقد مسائل و موضوعاتی مانند: نقد تاریخی، نقد جامعه‌شناختی، نقد مارکسیستی، هنر از دید رمانتیک‌ها، اکسپرسیونیسم به‌مثابه آفرینش، اکسپرسیونیسم در مفهوم القا، روان‌کاوی و شخصیت هنرمند، روان‌کاوی و نقد، ارزش محتوا، ویژگی ادبی در شعر و رمان، ساختارگرایی در ادبیات، پساساختارگرایی و دریدا، نقد ساختارگرا، نقد کهن‌الگوگرا، زیبایی‌شناسی دریافت، نقد فمینیستی، نقد امپرسیونیستی، مسئله باور، و دیدگاه‌های عین‌گرا و ذهن‌گرا صحبت به‌میان آمده است.
امیدوارم این خلاصه کتاب نظریه‌های ادبیات و نقد به‌شما در انتخاب‌تان کمک کرده باشد. به‌هرحال اگر قصد دارید با اصول و مبانی ابتدایی نقد ادبی آشنا شوید، این کتاب می‌تواند کمک‌حال‌تان باشد. پیش‌تر در یادداشت دیگری از بخش معرفی کتاب وبلاگ عقاید یک گرگ کتاب درباره نقد ادبی دکتر فرزاد را هم معرفی کرده بودم. اگر این حوزه از ادبیات را دوست دارید، این 2 کتاب را حتما تهیه و مطالعه کنید. کتاب دیگری که در این زمینه معرفی کرده‌ام کتاب روش مطالعه ادبیات و نقدنویسی بوده است. این کتاب هم خواندنی و دل‌چسب و آموزنده است.
برنا موران کیست؟
برنا موران به‌سال 1921 میلادی در استانبول متولد شد. در 1954 به درجۀ دانشیاری در رشتۀ زبان و ادبیات انگلیسی و در 1964 به درجۀ استادی نایل آمد. موران در سال 1993 میلادی چشم از دنیا فروبست.
موران از پیشروان نقد ادبیات مدرن در ترکیه است. او با انتشار کتاب نظریه‌های ادبیات و نقد به‌سال 1972 در مرکز توجه صاحب‌نظران قرار گرفت. دریافت نشان علمی بنیاد زبان ترک پی‌آمد انتشار همین اثر است.
برنا موران علاوه‌بر کتاب یادشده، کتاب سه‌جلدی دیگری هم در زمینۀ نقد علمی، به‌نام نگاهی انتقادی به رمان ترک (1983) از خود به‌یادگار گذاشته است. برخی مقاله‌ها و رپورتاژهای موران که در نشریات مختلف به‌چاپ رسیده، بعد از مرگ وی در کتابی تحت عنوان درباره ادبیات (2004) انتشار یافت. کتاب‌نامۀ آثار انگلیسی مرتبط با ترک‌ها (1964) نخستین اثری است که از موران به‌چاپ رسیده.
این معرفی‌نامه را مترجم محترم کتاب نظریه‌های ادبیات و نقد در یادداشت آغازین خود بر کتاب نوشته است. معرفی کامل‌تر را می‌توانید در خود کتاب و بخش یادداشت مترجم بخوانید.
این هم از این…
این معرفی کتاب را هم جمع‌بندی کنیم و برویم سراغ دیگر کتاب‌ها. کتاب نظریه‌های ادبیات و نقد نوشتۀ برنا موران، استاد ترکیه‌ای، است. این کتاب را نشر نگاه با ترجمه‌ای از ناصر داوران روانۀ بازار کتاب کرده است. عنوان اصلی کتاب هم این است:
Edebiyat Kuramlari ve Elestiri (1972) By Berna Moran
قیمت کتاب نظریه‌های ادبیات و نقد در چاپ اول (سال 1389 – نسخه‌ای که من داشتم) 7500 تومان بوده؛ اما در چاپ جدید سال 1396 به 36000 تومان رسیده است. البته نگران افزایش قیمت کتاب نباشید! همیشه می‌توانید کتاب‌های محبوب‌تان را از بازار فروش کتاب‌های دست‌دوم با قیمتی مناسب‌تر تهیه کنید. خب تمام شد! حالا شما بنویسید که کدام کتاب‌های نقد ادبی را خوانده و پسندیده‌اید.