معرفی کتاب شب‌های بنگال نوشتۀ میرچا الیاده را با ذکر این نکته آغاز می‌کنم که شخصاً الیاده را رمان‌نویس نمی‌دانم! یا بهتر است بگویم الیادۀ رمان‌نویس را چندان نمی‌پسندم! میرچا الیاده اسطوره‌شناس و دین‌پژوه فوق‌العاده‌ای است و کتاب‌های او در این زمینه عالی‌اند؛ اما با رمان‌های میرچا الیاده چندان ارتباط خوبی برقرار نمی‌کنم.
رمان شب‌های بنگال دومین کتابی است که از الیاده در وبلاگ عقاید یک گرگ معرفی می‌کنم؛ و در ادامه حتماً دربارۀ تمام کتاب‌های میرچا الیاده اینجا خواهم نوشت؛ مخصوصاً دربارۀ کتاب‌های اسطوره‌شناسی‌اش. پیش از این کتاب خدای ناپدیدشونده را معرفی کرده بودم که می‌توانید در بخش معرفی کتاب بخوانید.
دو بخش پایین را با استفاده از پیش‌گفتار کتاب نوشته‌ام.
دربارۀ رمان شب‌های بنگال
میرچا الیاده رمان شب‌های بنگال را در سال 1933 میلادی، در 26 سالگی، به زبان فرانسه نوشت؛ امّا این اثر در سال 1950 به چاپ رسید و در سال 1993 به قلم کاترین اسپنسر به زبان انگلیسی ترجمه شد. ترجمۀ فارسی کتاب شب‌های بنگال از روی همین نسخۀ ترجمۀ انگلیسی (چاپ دانشگاه شیکاگو) انجام شده است.
این کتاب داستان مهندسی فرانسوی به نام آلن است که به هندوستان رفته تا در کار ساخت‌وساز همکاری کند. آشنایی او با یک مهندس و مدیر بنگالی و زندگی‌اش در خانۀ بزرگ آنها باعث شکل گرفتن رابطه‌ای میان آلن و میئتری، دختر 16 ساله مهندس بنگالی، می‌شود. این عشق از بی‌علاقگی ریشه می‌گیرد، به اوج می‌رسد، و در حضیض پایانی تراژیک می‌یابد.
نقد کتاب شب‌های بنگال
ابتدا نگاهی به نقدهای نشریات خارجی بیندازیم – که در پیش‌گفتار کتاب آمده‌اند:
ایزابل کالی‌کیت در بررسی کتاب نیویورک تایمز می‌نویسد: «در دو رمان که به فاصلۀ چهل سال نوشته شده، یک مرد و یک زن داستان عشق خود را بر زبان می‌آورند… این دو با هم داستانی غیرعادی امّا ملموس دربارۀ عشق ایام جوانی را روایت می‌کنند. عشقی که در اثر یک تقابل و انشقاق فرهنگی، سویه‌ای تراژیک می‌یابد و در برابر این تقابل تاب نمی‌آورد.»
سالی اکهف در ضمیمۀ ادبی وُویس می‌نویسد: «این رمان که تقریباً نوعی خودزیست‌نامه‌نگاری است، داستان یک زندگی است که در دهۀ 1930 در کلکته اتفاق می‌افتد. نویسندۀ اثر، دانشمندی با شهرت جهانی به نام میرچا الیاده، جزئیات ماجرای عشقی سوزناکِ آلن، مهندس جوان فرانسوی و میئتری، دختر کارفرمای هندی او، را وصف می‌کند. شب‌های بنگال هم روایتی موحش و عمیقاً تکان‌دهنده، و هم بیانگر ماجرای دردناک شکست یک مرد جوان در آغاز خودشناسی است. بیش از چهل سال گذشت تا میئتری دوی واقعی رمان سوزناک و عشقی الیاده را بخواند و پاسخش را در کتابی به نام عشق نمی‌میرد بنویسد. رمان میرچا الیاده دردناک است؛ اما رمان میئتری دِوی طنین خاصی دارد. حقیقت میان این دو آزاردهنده است.»
ریچارد ادر در نیویورک نیوزدی نوشت: «این رمان بیانگر دلبستگی و دوئل است. شرق و غرب، زندگی و هنر، زن و مرد در این اثر در تقابل با هم قرار می‌گیرند و دوقطبی‌بودن کهن را با صدای بلند بیان می‌کنند.»
نینا مهنا در شیکاگو تریبون دربارۀ دو رمان الیاده و دِوی می‌نویسد: «نوعی اقرار نیکو که سزاوار اقرار دیگری است… هر دو کتاب به‌نحوی شایسته ماجرای عشق مقدّر دو نویسنده و دورۀ نقاهت عاطفی آنها را ترسیم می‌کنند.»
حالا نظر خودم را بنویسم!
بالاتر نوشتم که الیاده را رمان‌نویس نمی‌دانم. خرید کتاب شب‌های بنگال و مطالعه‌اش باعث شد در نظرم مصمم‌تر شوم! این کتاب به‌نظر من بیش از آنکه یک رمان باشد، دفتر خاطرات و روزمره‌نگاری‌هایی قدیمی است که شکلی داستانی به خود گرفته است. پس هنگام مطالعه انتظار مواجهه با یک شاهکار ادبی را نداشته باشید. با وجود این تفاصیل، باز هم خواندن این داستان عاشقانه جذاب است و همراه شدن با احساسات آلن در مسیر داستان می‌تواند دل‌نشین باشد. هرچند نباید انتظار پایانی شاد و گل‌وبلبل داشته باشید!
نقد دیگرم بر ترجمه و ویراستاری کتاب است. ترجمۀ کتاب – به‌نظر من – چندان چنگی به دل نمی‌زد و یک ترجمۀ دانشجویی بود. البته که اشتباهات نگارشی و ویرایشی بی‌شمار کتاب هم باعث می‌شد که با یک نگاه منفی به ترجمه نگاه کنم. در کل، اگر روزی ترجمۀ دیگری از این کتاب یافتید، بخوانید و نظرتان را درباره‌اش بنویسید تا من هم بتوانم اینجا مقایسه‌ای میان ترجمه‌های کتاب شب‌های بنگال انجام بدهم.
در یک نگاه
عنوان اصلی کتاب: Bangal Nights
عنوان فارسی: شب‌های بنگال
نویسنده: میرچا الیاده (Mircea Eliade)
مترجم: گلشن اسماعیل‌پور
ناشر: پیام امروز
نوبت انتشار: چاپ دوم 1390 (ویراست دوم!)
تعداد صفحات: 227 صفحه
قیمت: 4800 تومان
ورود وبلاگ عقاید یک گرگ به حوزۀ آشنایی با میرچا الیاده با معرفی کتاب خدای ناپدیدشونده بود و این‌بار رفتم سراغ کتاب شب‌های بنگال این نویسنده. از این به‌بعد دیگر کتاب‌های میرچا الیاده را هم در بخش معرفی کتاب وبلاگ خواهم آورد. پیشنهادها و نظرات شما قطعاً کمک‌حال و انگیزه‌ام خواهند بود.